Sáng kiến kinh nghiệm Phát huy hiệu quả hoạt động cặp, nhóm trong quá trình dạy Tiếng Anh ở trường THPT

 BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
 BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ: PHÁT HUY HIỆU QUẢ 
 HOẠT ĐỘNG CẶP, NHÓM TRONG QUÁ TRÌNH 
 DẠY HỌC TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG THPT
I- LÝ DO CHỌN CHUYÊN ĐỀ
 Trong những năm gần đây, vấn đề “đổi mới phương pháp dạy học” đang 
được đề cập đến là một trong những vấn đề trọng tâm của ngành giáo dục.
 NghÞ quyÕt Trung ­¬ng (Kho¸ 8) ®· nªu: “§æi míi m¹nh mÏ ph­¬ng 
ph¸p gi¸o dôc vµ ®µo t¹o kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn nÕp 
t­ duy s¸ng t¹o cña ng­êi häc. Tõng b­íc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tiªn 
tiÕn vµ ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y häc. §¶m b¶o ®iÒu kiÖn vµ 
thêi gian tù häc, tù nghiªn cøu cña häc sinh” 
 Môc 2, ®iÒu 4 trong luËt gi¸o dôc cña n­íc ta nªu râ “Ph­¬ng ph¸p gi¸o 
dôc phæ th«ng ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, t­ duy s¸ng 
t¹o cña ng­êi häc , båi d­ìng n¨ng lùc tù häc, lßng say mª häc tËp vµ ý chÝ 
v­¬n lªn” 
 Đối với việc dạy và học ngoại ngữ nói chung và môn Tiếng Anh nói 
riêng thì vấn đề này càng trở nên cấp bách. Thực tế cho thấy nhiều học sinh 
tốt nghiệp trung học phổ thông không thể giao tiếp được bằng ngoại ngữ 
mình đã học và thường khi cần thiết thì phải bắt đầu lại từ đầu. Để khắc 
phục vấn đề này cần tạo môi trường giao tiếp trong quá trình học để các em 
thực hành giao tiếp. Một trong những cách hữu hiệu để tạo môi trường giao 
tiếp là phát huy hiệu quả của hoạt động cặp, nhóm trong quá trình dạy học 
ngoại ngữ.
 1 Giáo viên Vũ Thị Sơn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
 Tuy nhiên, nhiều giáo viên còn chưa ý thức đầy đủ vai trò của hoạt động 
cặp, nhóm trong quá trình dạy học ngoại ngữ nói chung và môn tiếng Anh 
nói riêng. Mặt khác, nhiều giáo viên còn gặp khó khăn trong việc tổ chức 
hoạt động cặp, nhóm một cách hiệu quả.
 Xuất phát từ thực tế đó tôi chọn đề tài “ phát huy hiệu quả hoạt động 
cặp, nhóm trong quá trình dạy Tiếng Anh ở trường trung học phổ 
thông”
II. THỰC TRẠNG
1. Hoạt động dạy học theo cặp, nhóm là gì?
1.1. Hoạt động theo cặp (pair work): giáo viên chia lớp thành cặp. Mỗi học 
sinh làm việc cùng một học sinh khác, các cặp làm việc đồng thời, giáo 
viên quan sát và giúp đỡ khi cần thiết.
1.2. Hoạt động theo nhóm (group work): giáo viên chia lớp thành nhiều 
nhóm nhỏ. Các nhóm làm việc đồng thời, giáo viên quan sát và giúp đỡ khi 
cần thiết.
2. Những ưu điểm của hoạt động dạy học theo cặp, nhóm và vấn đề 
khó khăn 
2.1. Ưu điểm:
- Học sinh thực hành giao tiếp nhiều hơn: hoạt động cặp, nhóm giúp học 
sinh có nhiều cơ hội để giao tiếp tiếng Anh hơn. Ví dụ, học sinh được cho 
bài tập đặt câu hỏi và trả lời (question and answer), hoạt động theo cặp học 
sinh có thể thực hành nhiều câu hỏi và câu trả lời, nhưng nếu thực hành lần 
lượt cả lớp thì học sinh chỉ hỏi và trả lời dược một câu hỏi, tốn nhiều thời 
gian mà thậm chí nhiều học sinh không được thực hành.
- Học sinh tham gia hoạt động tích cực hơn: một số hoạt động có thể bị 
chiếm lĩnh bởi số ít học sinh và những học sinh khác có thể mất hứng thú 
 2 Giáo viên Vũ Thị Sơn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
khi cả lớp cùng thực hiện. Làm việc theo cặp hoặc nhóm nhỏ khuyến khích 
học sinh tham gia và tập trung hơn vào nhiệm vụ.
- Học sinh cảm thấy tự tin và an tâm: học sinh sẽ thấy bớt lo lắng khi làm 
việc theo cặp hoặc nhóm hơn là khi làm việc một mình trước cả lớp.
- Học sinh có thể giúp đỡ lẫn nhau: làm việc theo cặp hoặc nhóm khuyến 
khích học sinh chia sẻ ý kiến cũng như kiến thức. Ví dụ, trong hoạt động 
đọc học sinh có thể giúp nhau hiểu nội dung bài đọc, trong khi thảo luận 
học sinh có thể trao đổi những ý kiến mới.
- Tiết kiệm thời gian
2.2. Những khó khăn 
 Đối với những giáo viên khác nhau và đối tượng học sinh khác nhau lại 
nảy sinh những vấn đề khác nhau trong quá trình sử dụng hoạt động cặp 
nhóm. Tuy nhiên, có một số vấn đề thường gặp như sau:
 + Sự hợp tác chưa triệt để, chưa phát huy cao được hiệu quả của 
phương pháp.
 + Hình thức tổ chức chưa được phong phú
Nguyên nhân:
 Theo tôi thuộc về cả 2 phía giáo viên và học sinh cùng rất nhiều tác 
động khách quan khác.
 + Về phía giáo viên:
 - Thời gian 1 tiết học (45phút) không thể chờ cho học sinh suy nghĩ và 
thảo luận hết các vấn đề như mong muốn. Có nhiều khi, vì lo cháy giáo án 
nên đặt ra vấn đề rồi mà học sinh chậm trả lời thì giáo viên lại phải tự giải 
thích.
 - Trong 1 tiết giáo viên không phải chỉ sử dụng 1 phương pháp, 1 thao 
tác mà còn phải sử dụng nhiều phương pháp và thao tác khác.
 + Về phía học sinh:
 3 Giáo viên Vũ Thị Sơn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
 - Trình độ và ý thức không đồng đều dẫn đến ngay trong nhóm có em 
làm việc tích cực, có em thờ ơ không quan tâm hoặc làm việc khác. 
 - Lớp chia nhiều nhóm nhỏ, học sinh được phép tự do trao đổi, sự quán 
xuyến của giáo viên tới từng nhóm không thể hết được.
 - Trước 1 vấn đề cần thảo luận trong nhóm học sinh chưa biết phân 
công công việc cụ thể và sau đó là sự hợp tác để trình bày vấn đề nên còn 
vụng về, lúng túng.
 - Việc đọc bài, chuẩn bị trước bài học ở nhà chưa thật sự hiệu quả, vẫn 
còn mang tư tưởng đối phó nên sự hợp tác nhiều khi không thành công.
III. CÁC GIẢI PHÁP TRỌNG TÂM
 Không phải cứ chia lớp thành cặp, nhóm nhỏ là dạy học theo phương 
pháp hợp tác. Hoạt động cặp, nhóm phụ thuộc rất nhiều vào khâu chuẩn bị 
của giáo viên. Giáo viên không phải chỉ chuẩn bị về cơ sở vật chất mà cần 
phải có một kiến thức rộng và liên quan đến vấn đề tổ chức thảo luận. Có 
vậy mới hướng dẫn học sinh hoạt động tốt. 
 Cần tạo cho học sinh có tâm thế khi hoạt động cặp, nhóm. Để làm tốt 
điều này giáo viên cần phải cân nhắc kỹ lưỡng vấn đề, luôn tự đặt câu hỏi: 
nếu chọn phưông pháp cặp, nhóm thì có lợi gì so với phương pháp khác? 
Chỉ tiến hành hoạt động cặp, nhóm khi vấn đề giáo viên đặt ra cần sự hợp 
tác của học sinh mới giải quyết tốt được.
 Không nên thất vọng nếu một vài lần giáo viên áp dụng phương pháp 
này mà cảm thấy chưa thoả đáng, hãy tự rút ra kinh nghiệm và làm lại 
nhiều lần vì hoạt động cặp, mhóm chỉ đạt hiệu quả cao khi học sinh thực sự 
hình thành được các kỹ năng hợp tác.
1. Bài học kinh nghiệm rút ra từ sự vận dụng 
 * Đối với giáo viên:
 4 Giáo viên Vũ Thị Sơn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
 - Cần kiên trì vận dụng phương pháp dạy học tích cực kết hợp với các 
phương pháp truyền thống
 - Dành thời gian đọc bài và các tài liệu tham khảo về phương pháp dạy 
học tích cực để lựa chọn vấn đề tổ chức thảo luận nhóm cho phù hợp
 - Xây dựng các câu hỏi thảo luận theo trình tự từ thấp đến cao, từ đơn 
giản đến phức tạp
 - Tạo môi trường học tập thân thiện, cởi mở để học sinh chủ động, tích 
cực hợp tác học tập
 - Làm cho các em hiểu rõ tác dụng tích cực của phương pháp dạy học 
hợp tác cả về lý thuyết và thực hành
 - Kết hợp với giáo viên chủ nhiệm lớp, tổ chức đoàn, động viên, lôi 
cuốn các em vào các hoạt động tích cực trong học tập, xây dựng ý thức tự 
học cho học sinh.
 Có như vậy người giáo viên mới có thể đạt được sự thành công trong 
việc đổi mới phương pháp dạy học nhất là phương pháp dạy học hợp tác 
nhóm.
2. Ví dụ minh chứng
2.1. Hoạt động theo cặp (pair work)
Ví dụ 1: 
 A teacher has an intermediate class. She presented “like/don’t like” 
and then she uses this exercise for free practice in pairs:
Exercise 3: Likes and dislikes
Pair work : Ask what your friend likes and doesn’t like
Ask about:
Food Clothes Sport School subjects
- Things the teacher did before, during and after the activity.
 5 Giáo viên Vũ Thị Sơn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
 Before: Teacher says “All right. Exercise 3. Work in pairs; ask and 
answer the questions”
 During: Teacher sits at one place and says nothing.
 After: Teacher says “Everyone finished? Good. Now look at exercise 
4 .” 
- Some question for us: 
 Do you think the activity was successful?
 What do you think might have gone wrong?
 What could she do to make it more successful?
*Discuss why the activity was not successful, and what the teacher could 
do to make it more successful:
 - She could prepare for the pair work by establishing what the 
questions and answers should be. She could also demonstrate the pair work 
by asking questions round the class, or by getting one pair of students to 
ask and answer in front of the class. Then students would know exactly 
what to do.
 - She could be more active in starting the pair work. Instead of just 
saying ‘work in pairs’, she could show students who to work with, check 
that everyone had started working in pairs. This would be very important if 
the class were not used to pair work.
 - During the activity, she could move quickly round the class to 
check that students were talking and to see when they finished.
 - Instead of waiting for everyone finished, she could stop the activity. 
Then there would be no chance for students to get bored and start talking 
about other things.
 - After the pair work, she could ask some pairs what they said, or ask 
a few pairs to repeat their conversation in front of the class.
Ví dụ 2:
 6 Giáo viên Vũ Thị Sơn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
 Teacher presented “Be going to + inf and then used the following 
exercise for free practice in pairs.
 Exercise: Work in pairs, ask what you/ your friends is going to do 
dủing summer vocation (Ask about leisure activities, places to go, people to 
visit . ).
A possible procedure:
* Introduce the exercises and show what questions and answers 
students can give:
Teacher: Now you are going to talk about things you used to do and things 
you didn’t use to do. Look at the exercise. What question can you ask?
 What about food?
Student A: What food did you use to eat when you were small?
Student B: I used to eat ice – cream.
 (And so on)
*Write the basic question on the board:
 What (food) did you use to eat?
*Ask a few questions round the class to show the kind of conversation 
students might have:
Teacher: What kind of music did you use to listen, Huong?
Student: I used to listen to pop music.
Teacher: Pop music? When did you use to listen to it?
 ( And so on)
 If teacher likes, ask two students to have similar conversations, while 
the others listen.
* Divide the class into pairs:
Teacher: Now. You’re going to work in pairs (Indicate by pointing. If there 
are single students left without a partner, make groups of three). Ready? 
 7 Giáo viên Vũ Thị Sơn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
Ask and answer the questions. First, one person asks all the questions then 
change round. Start now.
* Students work in pair. Teacher moves quickly round the class, 
checking that everyone is talking (but do not try to correct mistakes, as 
this will interrupt the activity)
* When most pairs have finished, stop the activity. Ask a few students 
what their partners said:
Teacher : Now, stop talking. Mai, tell me about Huong. What did she used 
to do?
Student : She says she used to eat ice cream, listen to pop music and swim 
in the afternoon , she liked meat but she didn’t use to eat it. She was afraid 
of being overweight
* Give feedback
 - Well done.
 - Pay attention to .
 (And so on)
2.2. Hoạt động theo nhóm (group work)
 Task 4 (Unit 7 - Part B: Speaking - English 11)
This is a free activity and aims to develop fluency in speaking. The 
procedure may be:
 Divide students into groups of four or five.
 Read through the instructions and make sure that each group 
understands what to do. Choose one “secretary” in each group to write the 
list but emphasis that everyone in the groups should agree on what to write.
 While the activity is going on, move from groups, but do not 
interrupt more than is necessary.
 When some groups have finished their discussion, stop the activity, 
ask one person from each group to report on what they decided
 8 Giáo viên Vũ Thị Sơn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
 Give feedback: - Content
 - Popular mistakes
2.3. Chia cặp, nhóm
 Dưới đây là một phần sơ đồ chỗ ngồi của một lớp học 50 học sinh. 
Các bàn cố định và học sinh ngồi trên ghế băng.
1 2 3 4
5 6 7 8
9 10 11 12
 Pair work: hầu hếthọc sinh có thể làm việc với một học sinh khác 
gần kề. Học sinh 6 có thể làm việc cùng học sinh 1,2, 3, 5, 7, 9, 10, 11.
 Group work: 
 Học sinh có thể làm việc theo nhóm gồm 4 học sinh. Học sinh 1, 2, 3 
và 4 có thể thành một nhóm hoặc học sinh 1, 2, 5 và 6 thành một nhóm.
3. Gợi ý cho một số bài tập thực hành.
 Hoạt động cặp, nhóm không phải là phương pháp dạy học nhưng nó 
là cách tổ chức lớp học. Trước khi quyết định sử dụng hoạt động nào, giáo 
viên cần chú ý: 
- sử dụng hoạt động cặp, nhóm cho phần nào của nhiệm vụ?
- nếu sử dụng thì học sinh sẽ làm gì trong hoạt động cặp, nhóm?
- giáo viên nên làm gì trước khi cho học sinh hoạt động cặp, nhóm?
- Giáo viên sẽ làm gì sau đó.
 Dưới đây là một số gợi ý cho các bài tập thực hành phổ biến
*Pattern practice:
 Nó có thể làm tương tự như ví dụ 2 phần 3.1.
* Practising short dialogues:
 9 Giáo viên Vũ Thị Sơn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
 Thực hành đoạn hội thoại cỏ thể diễn ra dễ dàng theo cặp mà không 
mắc nhiều lỗi. Có thể cho một cặp thực hiện mẫu trước cả lớp sau đó tất cả 
các cặp cùng thực hành.
* Reading a text and answering questions:
 Học sinh có thể thảo luận câu hỏi theo cặp hoặc nhóm. Đây là cách 
hữu hiệu để cả lớp cùng tham gia vào việc trả lời câu hỏi. 
* Short-writing exercises: 
 Học sinh có thể thảo luận theo nhóm nhỏ để lập dàn ý cho bài viết.
 Khi sửa lỗi, học sinh có thể làm việc theo cặp để tự sửa lỗi cho nhau.
* Discussions:
 Khi học sinh kết thúc thảo luận nhóm, giáo viên cần yêu cầu các 
nhóm trình bày và bổ sung ý kiến.
* Grammar exercises: 
 Học sinh có thể thực hành các bài tập ngữ pháp theo cặp, sau đó giáo 
viên chữa cùng với cả lớp và yêu cầu học sinh viết lại ở nhà nếu cần thiết.
IV- HIỆU QUẢ 
 Qua qu¸ tr×nh ¸p dông ph­¬ng ph¸p kÓ trªn t«i nhËn thÊy lµ häc sinh 
 ham häc h¬n, linh ho¹t h¬n trong luyÖn tËp, biÕt c¸ch häc bµi vµ lµm bµi 
 mét c¸ch hiÖu qu¶, häc sinh høng thó h¬n víi giê häc, m«n häc, giê häc 
 s«i næi h¬n, chÊt l­îng giê häc còng nhê ®ã mµ t¨ng lªn rÊt nhiÒu, tuy cßn 
 ch­a cao l¾m.
 - Có em, do nắm vững đặc điểm của bài học nên cách lý giải phù hợp, 
được nhiều học sinh trong lớp đồng tình thông qua việc giáo viên lấy ý kiến 
đóng góp của học sinh.
 - Có em còn có những cách kiến giải rất non nớt, thiếu căn cứ song số 
này không nhiều. Căn cứ vào cách thảo luận như thế học sinh đã tự bổ sung 
 10 Giáo viên Vũ Thị Sơn