Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tuần 22 - Tiết 109: Tiếng Việt: Các thành phần biệt lập - Năm học 2020-2021- Trần Thị Kim Dung

i . Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được , nên anh phải cười vậy thôi . 
1/ Phân tích ngữ liệu:SGK/18 
a/ Chắc 
b/Có lẽ 
Cao 
Thấp 
Nhận định của người nói đối với sự việc , thể hiện độ tin cậy 
Các từ in đậm trong những câu trên thể 
hiện nhận định của người nói đối với sự việc 
nêu ở trong câu như thế nào ? 
a/ Với lòng mong nhớ của anh , chắc anh nghĩ rằng , con anh sẽ chạy xô vào lòng anh , sẽ ôm chặt lấy cổ anh . 
b/Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười . Có lẽ vì khổ tâm đên nỗi không khóc được , nên anh phải cười vậy thôi . 
a/ Với lòng mong nhớ của anh , anh nghĩ rằng , con anh sẽ chạy xô vào lòng anh , sẽ ôm chặt lấy cổ anh . 
b/Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười . Vì khổ tâm đên nỗi không khóc được , nên anh phải cười vậy thôi . 
Nếu không có những từ ngữ in đậm nói trên thì nghĩa sự việc của câu chứa chúng có khác đi không ? vì sao ? 
? 
-Ý nghĩa sự việc không thay đổi . 
- Vì các từ in đậm không tham gia diễn đạt ý nghĩa sự việc , chỉ thể hiện cách nhìn , cách đánh giá sự việc của người nói . 
Tiết 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
I/ THÀNH PHẦN TÌNH THÁI : 
1/ Phân tích ngữ liệu :SGK/18 
a/ Chắc 
b /Có lẽ 
Cao 
Thấp 
* Các từ in đậm không tham gia diễn đạt ý nghĩa sự việc . 
Nhận định của người nói đối với sự việc , thể hiện độ tin cậy 
Từ phân tích trên bạn 
hãy cho biết thành phần 
tình thái được dùng để 
làm gì ? 
2/Kết luận : Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu . 
Lưu ý : 
Trong giao tiếp ngoài những yếu tố tình thái thể hiện độ tin cậy của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu như : 
Chắc hẳn , chắc là , chắc chắn ( chỉ độ tin cậy cao ) 
Hình như , dường như , hầu như , có vẻ như ( chỉ độ tin cậy thấp ) 
-Ta còn gặp : 
- Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói như : Theo tôi , ý ông ấy , theo anh .. 
 VD: Theo anh , anh thấy sự việc như thế nào ? 
- Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của...u về công dụng nhưng lại có những đặc điểm chung . Em có đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao? 
Gợi ý: Muốn biết sự giống và khác nhau của các phần tình thái và cảm thán trong câu , cần dựa vào : 
- Công dụng của từng thành phần . 
- Đặc điểm của các thành phần đó: có tham gia vào cấu trúc ngữ pháp của câu không? Có tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu không? 
Sự giống và khác nhau giữa các phần tình thái và cảm thán trong câu : 
* Khác nhau : 
Thành phần tình thái đưược dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc đưược nói đến trong câu. 
Thành phần cảm thán đưược dùng để bộc lộ tâm lí của người nói ( vui, buồn, mừng, giận ) 
* Giống nhau : 
Đ ề u không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu. 
Đều không tham gia vào cấu trúc ngữ pháp của câu . 
 Thành phần biệt lập . 
Tiết 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
II/ THÀNH PHẦN CẢM THÁN: 
1 / Phân tích ngữ liệu :SGK/18 
 Vui sướng 
b/Trời ơi 
Tiếc rẻ 
2 / Kết luận : Thành phần cảm thán được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói ( vui , buồn , mừng , giận ,.) 
a/Ồ , 
Dùng để bộc lộ tâm lí người nói 
* Lưu ý: Các thành phần tình thái , cảm thán là những bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu nên được gọi là thành phần biệt lập . 
Bài tập 1: Tìm các thành phần tình thái , cảm thán trong những câu sau đây : 
a/ Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ , có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều . ( Kim Lân , Làng ) 
b/Chao ôi , bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác , nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài . 
 ( Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ SaPa ) 
c/ Trong giờ phút cuối cùng , không còn đủ sức trăng trối lại điều gì , hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được , anh đưa tay vào túi , móc cây lược , đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu . 
 ( Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà ) 
d/Ông lão bỗng ngừng lại , ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm . Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế được . 
 ( Kim ...ùng hình như 
 hay là chắc chắn ? 
Thấp nhất : hình như 
Cao nhất : chắc chắn 
- Từ chịu trách nhiệm 
Bài tập 3 : 
Bài tập 3 : 
- Từ chịu trách nhiệm 
Cao nhất : chắc chắn 
Thấp nhất : hình như 
- Chọn chắc vì : 
+ Theo tình cảm huyết thống sự việc sẽ diễn ra như vậy . 
+Do thời gian và ngoại hình có thể sự việc sẽ diễn ra khác đi một chút . 
Bài tập 4 : Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ ( truyện , thơ , phim , ảnh , tượng ), trong đoạn văn đó có câu chứa thành phần tình thái hoặc cảm thán . 
Hướng dẫn học sinh về nhà 
- Hoàn thành bài tập còn lại 
- Học sinh viết đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức 1 tác phẩm văn nghệ trong đoạn văn có câu chứa thành phần tình thái hoặc cảm thán. 
* Chuẩn bị bài: Các thành phần biệt lập (tiếp). 
+ Đọc và trả lời các câu hỏi trong SGK. 
+ Tìm thêm các thành phần cảm thán và gọi đáp.