Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tuần 22 - Tiết 110: Tiếng Việt: Các thành phần biệt lập (Tiếp) - Năm học 2020-2021- Trần Thị Kim Dung

áp lời người khác có tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu hay không ? 
 Tạo lập cuộc thoại 
 Từ ngữ dùng để gọi 
Từ ngữ dùng để đáp 
 Duy trì cuộc thoại 
Thế nào là thành phần gọi - đáp ? 
Thành phần gọi – đáp : là thành phần biệt lập dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp . 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
Bài tập 1: Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích và cho biết từ nào được dùng để gọi , từ nào được dùng để đáp.Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì ( trên - dưới hay ngang hàng , thân hay sơ )? 
- Này , bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn . Chứ cứ nằm đấy,chốc nữa họ vào thúc sưu , không có , họ lại đánh trói thì khổ . Người ốm rề rề như thế , nếu lại phải một trận đòn , nuôi mấy tháng cho hoàn hồn . 
- Vâng , cháu cũng đã nghĩ như cụ . Nhưng để cháo nguội , cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã . Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì . 
 ( Ngô Tất Tố , Tắt đèn ) 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
Bài tập 1: Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích và cho biết từ nào được dùng để gọi , từ nào được dùng để đáp.Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì ? 
- Này , bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn . Chứ cứ nằm đấy,chốc nữa họ vào thúc sưu , không có , họ lại đánh trói thì khổ . Người ốm rề rề như thế , nếu lại phải một trận đòn , nuôi mấy tháng cho hoàn hồn . 
- Vâng , cháu cũng đã nghĩ như cụ . Nhưng để cháo nguội , cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã . Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì . 
 ( Ngô Tất Tố , Tắt đèn ) 
- Này : dùng để gọi ; - Vâng : dùng để đáp 
- Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ trên dưới và rất thân thiết . 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
II. Thành phần phụ chú : 
1/ Ví dụ : Đọc những câu sau đây và trả lời câu hỏi : 
a) Lúc đi , đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi . 
	 ( Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà ) 
b) Lão không hiểu tôi , tôi nghĩ vậy , và tôi càng buồn lắm . 
	 ( Ngô Tất Tố , Tắ... Lão không hiểu tôi , tôi nghĩ vậy , và tôi càng buồn lắm . 
? Trong câu b, cụm C-V in đậm chú thích điều gì? 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
 Thế nào là thành phần phụ chú ? 
- Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu . 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
Khi viết , em nhận biết thành phần phụ chú qua những dấu hiệu gì ? 
Thành phần phụ chú thường đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi còn đặt sau dấu hai chấm. 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
Thành phần phụ chú thường đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi còn đặt sau dấu hai chấm.  
a) Lúc đi , đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi . 
	 ( Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà ) 
b) Lão không hiểu tôi , tôi nghĩ vậy , và tôi càng buồn lắm . 
	 ( Ngô Tất Tố , Tắt đèn ) 
c) Hay lắm , cảm ơn các bạn ! – Đại đội trưởng lại cảm ơn – Cả đơn vị đang làm đường cho một trung đoàn tên lửa qua rừng . 
 ( Lê Minh Khuê , Những ngôi sao xa xôi ) 
d) Hiện nay, đại dịch Covid -19 đang gây ra những ảnh hưởng lớn đến nhiều nước trên thế giới : Mỹ , Tây Ban Nha , Ý, 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
1- Thành phần gọi – đáp : là thành phần biệt lập dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp . 
2- Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu . 
- Thành phần phụ chú thường đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi còn đặt sau dấu hai chấm. 
- Cả thành phần gọi – đáp và thành phần phụ chú đều không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu. 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
III. Luyện tập : 
Bài tập 2: Tìm thành phần gọi - đáp trong câu ca dao, cho biết lời gọi – đáp đó hướng tới ai. 
	Bầu ơi thương lấy bí cùng 
 Tuy rằng khác giống nh...ết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó , quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất . 
 ( Vũ Khoan , Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới ) 
d) Cô bé nhà bên ( có ai ngờ ) 
 Cũng vào du kích 
 Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích 
 Mắt đen tròn ( thương thương quá đi thôi ) 
 ( Giang Nam, Quê hương ) 
Thành phần phụ chú 
Từ ngữ liên quan 
Tác dụng 
kể cả anh 
mọi người 
Giải thích cho cụm danh từ “ mọi người ” 
Bài 3: Tìm thành phần phụ chú, cho biết chúng bổ sung điều gì? 
a) Chúng tôi , mọi người – kể cả anh , đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi . 
 ( Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà ) 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
Thành phần phụ chú 
Từ ngữ liên quan 
Tác dụng 
Bài 3: Tìm thành phần phụ chú, cho biết chúng bổ sung điều gì? 
b) Giáo dục tức là giải phóng . Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình , công bằng và công lí . Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này – các thầy , cô giáo , các bậc cha mẹ , đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng , bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy . 
 ( Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục – chìa khoá của tương lai ) 
Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này 
các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ 
Giải thích, làm rõ nghĩa cho cụm danh từ " Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này". 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP ( Tiếp ) 
Thành phần phụ chú 
Từ ngữ liên quan 
Tác dụng 
Bài 3: Tìm thành phần phụ chú, cho biết chúng bổ sung điều gì? 
c)Bước vào thế kỉ mới , muốn “ sánh vai cùng các cường quốc năm châu ” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh , vứt bỏ những điểm yếu . Muốn vậy thì khâu đầu tiên , có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó , quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ