Biện pháp Tổ chức hoạt động khởi động tạo hứng thú cho giờ học môn Ngữ văn 9

 UBND VŨ THƯ CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 TRƯỜNG THCS BÁCH THUẬN Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
 BÁO CÁO
 BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY
 Năm học 2022 -2023 
1. Tên biện pháp: Tổ chức hoạt động khởi động tạo hứng thú cho giờ học môn 
ngữ văn 9.
Thuộc lĩnh vực, môn: Ngữ văn.
2. Họ và tên tác giả: Nguyễn Hải Định. Năm sinh: 1979
3. Chức vụ, đơn vị công tác: Giáo viên, Trường THCS Bách Thuận.
 I. LÍ DO HÌNH THÀNH BIỆN PHÁP
 1. Thực tiễn của đơn vị
 Trong công tác giảng dạy, người giáo viên muốn nâng cao chất lượng bộ môn 
thì điều đầu tiên là phải làm cho học sinh có hứng thú, có tâm thế học bài thật tốt. 
Các nghiên cứu về giáo dục đã chỉ ra rằng: Cách tốt nhất để thu hút sự chú ý của các 
em học sinh là tổ chức các hoạt động học tập sao cho hấp dẫn để tập trung chú ý và 
duy trì sự chú ý ở học sinh.
 Môn Ngữ văn là một môn khoa học xã hội có đặc trưng riêng bởi gồm ba phân 
môn: Văn, Tiếng Việt, Tập làm văn. Vì vậy kiến thức bộ môn khá rộng, yêu cầu học 
sinh nhiều kỹ năng khác nhau. Do đó mà giờ học môn Ngữ văn nhiều khi còn trở nên 
nặng nề, khó đạt được mục tiêu dạy học. Việc tổ chức khởi động giờ học hiệu quả sẽ 
tạo sự hứng thú lôi cuốn học sinh ngay từ đầu bài học, đồng thời giúp học sinh có cơ 
hội làm quen với các thuật ngữ, từ khóa có trong bài học. Từ đó kích thích được sự 
tập trung chú ý và tìm tòi, phát hiện vấn đề của học sinh. Đó chính là mục tiêu của 
dạy học theo hướng phát triển năng lực hiện nay.
 Tại trường THCS Bách Thuận nơi tôi công tác, giáo viên bắt nhịp nhanh với 
vấn đề đổi mới phương pháp dạy học. Chính vì vậy, hầu hết các giờ học đều được sử 
dụng nhiều phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong đó có hoạt động khởi 
động.. Khi nghiên cứu giải pháp: Tổ chức hoạt động khởi động cho giờ học môn ngữ 
văn lớp 9, tôi nhận thấy đối tượng học sinh lớp 9C, 9D mà tôi trực tiếp giảng dạy là 
những em học sinh nhanh nhẹn, thích cái mới, thích được tiếp cận với công nghệ 
thông tin, với các loại hình nghệ thuật : Hát, đọc ráp, vẽ tranh...Đó cũng là điều kiện 
thuận lợi để tôi có thể áp dụng những giải pháp cụ thể khi tổ chức hoạt động khởi 
động cho phù hợp với đối tượng học sinh.
 2.Vai trò của biện pháp
 1 Với giải pháp này, tôi hi vọng rằng sẽ đúc kết được những kinh nghiệm có giá 
trị thực tiễn trong việc đem đến cho học sinh tinh thần hào hứng trong học tập, lôi 
cuốn học sinh ngay từ đầu bài học.thông qua các hình thức khởi động đa dạng trong 
giờ học Ngữ văn. Đồng thời giúp học sinh có cơ hội làm quen với các thuật ngữ, từ 
khóa có trong bài học và kích thích được sự tập trung chú ý và tìm tòi, phát hiện vấn 
đề sẽ xuất hiện trong bài học. Đây cũng chính là hoạt động để kết nối giáo viên và 
học sinh gần gũi nhau hơn, kết nối học sinh với các hoạt động tiếp đó sao cho tự 
nhiên nhất, không gò bó tâm lí người học. Thông qua hoạt động khởi động, giáo viên 
dễ dàng phát hiện được năng lực của học sinh. Vì vậy, giáo viên phải tìm tòi cách 
khởi động bài học sao cho hiệu quả nhất.
 3. Ý nghĩa của việc nghiên cứu giải pháp
 Việc nghiên cứu giải pháp chính là cơ hội để tổng hợp, đánh giá những hoạt 
động khởi động đã áp dụng vào thực tiễn đã đạt được những mục tiêu nào trong vấn 
đề dạy học phát triển năng lực học sinh và việc tạo hứng thú cho giờ học. Từ đó để 
rút kinh nghiệm và thực hiện tốt hơn hoạt động này trong mỗi giờ học.
 II. NỘI DUNG BIỆN PHÁP
 Để khởi động giờ học, có nhiều cách thức tổ chức khác nhau. Điều cốt yếu là 
giáo viên cần nắm được các tiêu chí của hoạt động này để vận dụng cho phù hợp với 
bài học, với đối tượng học sinh.
 Tiêu chí của hoạt động khởi động là thời gian không nhiều ( thông thường 
thực hiện khoảng 2 phút. Nếu tích hợp với kiểm tra bài cũ có thể sử dụng 3-5 phút). 
Hình thức tổ chức phải sinh động, hấp dẫn, có sức lôi cuốn đối với học sinh. Nội 
dung khởi động phải tạo ra được tình huống có vấn đề liên quan tới nội dung của bài 
học và gắn kết với hoạt động tiếp theo.
 Dựa trên các mục đích , yêu cầu ấy, tôi đã sử dụng những cách khởi động khác 
nhau để giờ học văn đạt hiệu quả cao hơn với các hình thức khởi động đa dạng, sinh 
động và phù hợp với nội dung bài dạy, phù hợp với đối tượng học sinh lớp 9 trường 
THCS Bách Thuận, tạo được tâm thế học tập tốt cho học sinh. Cụ thể như sau:
 1. Khởi động bằng các trò chơi: 
 Xét về tâm lí lứa tuổi, học sinh ở bậc THCS đều ở độ tuổi thiếu niên nên dễ bị 
mất tập trung. Để các em chú ý ngay vào bài học, việc đưa các trò chơi áp dụng trong 
hoạt động khởi động là một trong những sự lựa chọn phù hợp để tập trung sự chú ý 
và tạo hứng thú cho học sinh. Các trò chơi thường được vận dụng để tạo tâm thế học 
tập hoặc kết hợp với kiểm tra bài cũ. Cách làm này tránh được tâm lí lo sợ của học 
sinh khi giáo viên vào lớp, mở sổ điểm và yêu cầu học sinh lên bảng trả lời các câu 
hỏi vấn đáp về bài cũ. 
 2 Các trò chơi khởi động được thiết kế đa dạng về loại hình (Trò chơi vận động, 
trò chơi trí tuệ, trò chơi năng khiếu...), đa dạng về hình thức thực hiện (Gmae show, 
đội, nhóm, cá nhân...) từ đó việc tiếp thu bài sẽ đạt hiệu quả cao hơn. Thông qua trò 
chơi, học sinh được giáo dục cả kĩ năng và phẩm chất như: Kĩ năng hợp tác, làm việc 
nhóm, phẩm chất trung thực, khách quan, công bằng, đoàn kết, giúp đỡ v.v...
 Yêu cầu của biện pháp khởi động bằng trò chơi là: Trò chơi phải phù hợp về 
nội dung, đơn vị kiến thức, thời lượng của hoạt động khởi động. Khi tổ chức trò chơi, 
tránh gây lộn xộn, ồn ào, làm ảnh hưởng tới lớp khác và ảnh hưởng tới hoạt động tiếp 
theo của giờ học.
 Sau đây là minh chứng về một số trò chơi khởi động:
 Ví dụ 1: Trò chơi: Cùng đua tài - Vận dụng cho hoạt động khởi động khi dạy 
tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương”:
 - Mục đích: Gợi nhắc về thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến 
 - Cách tổ chức:
 + Hai nhóm đua tài bằng cách tiếp sức nhau viết các câu ca dao bắt đầu bằng 
cụm từ “Thân em”
 + Thời gian được tính bằng một bài hát (Bài hát: Lớp chúng ta đoàn kết - Thời 
gian 2 phút)
 + Hết bài hát, nhóm nào viết được nhiều câu hơn nhóm đó thắng cuộc.
 - Nêu vấn đề: Tại sao ca dao hay dùng cụm từ “Thân em” để nói về cuộc đời 
của người phụ nữ?
 Ví dụ 2: Trò chơi: Làm xúc xích - Vận dụng cho hoạt động khởi động khi dạy 
bài “bài “Tổng kết từ vựng”
 - Mục đích: Nhắc lại kiến thức về từ tượng hình, từ tượng thanh
 3 - Cách tổ chức:
 + Chia lớp làm các đội chơi (mỗi đội 6 - 8 hs)
 + Các thành viên trong đội chơi lần lượt điền 1 từ láy vào một mắt xích 
(xúc xích do giáo viên thiết kế - trình bày mẫu trên ppt), sao cho chữ cái cuối cùng 
của từ này là chữ cái đầu tiên của từ tiếp theo. (Ví dụ: lanh chanh - nhạt nhòa - ào 
ạt...). Hình thức tiếp sức nhau truyền từ người này sang người kia.
 - Hết 1 bài hát, xúc xích của đội nào dài hơn thì đội đó chiến thắng
 - Nêu vấn đề: Phân chia các từ trong dây xúc xích của đội em thành hai nhóm : 
 Từ tượng hình, từ tượng thanh
 Ví dụ 3: Trò chơi: Tìm mật mã - Vận dụng cho hoạt động khởi động khi dạy 
bài bài “Làng” ( tiết 2)
 - Tạo tình huống có vấn đề: Ôn lại kiến thức tiết 1
 - Tổ chức thực hiện: +Giáo viên in bảng mật mã (Như hình minh họa dưới đây) 
và các câu hỏi để giải mã
 + Học sinh giải mã bằng cách đi tìm các câu trả lời được sắp xếp trong bảng 
mật mã
 4 Đáp án:
 2. Tổ chức khởi động bằng tranh ảnh, sơ đồ, bảng, biểu
 Tranh ảnh, sơ đồ hay bảng biểu về kiến thức trong bài học là hình ảnh trực 
quan sinh động để học sinh phát hiện vấn đề liên quan đến bài học. Khi sử dụng tranh 
ảnh, sơ đồ, học sinh được tri giác trực tiếp, học được cách tư duy khoa học bằng hình 
ảnh. Khi sử dụng hình thức này để khởi động giờ học, nếu kết hợp với các kĩ thuật 
dạy học hiện đại, phần khởi động sẽ thú vị và phát triển được năng lực tư duy của học 
sinh một cách tốt nhất.
 Ví dụ 1: Dùng tranh minh họa trong tác phẩm để khởi động giờ học khi dạy bài 
“Chiếc lược ngà”
 Bằng 3 từ khóa: see - think - wonder (Quan sát - suy nghĩ - tưởng tượng ), em 
hãy quan sát bức tranh sau và trả lời các câu hỏi :
 1. Em nhìn thấy gì?
 2. Em nghĩ gì về hình ảnh được vẽ trong 
 bức tranh
 3.Tại sao như vậy?
 4. Em thấy có điều gì lạ và nuốn biết 
 thêm về hai nhân vật được vẽ trong 
 tranh không?
 Ví dụ 2: Dùng sơ đồ để khởi động giờ học khi dạy bài “ Tổng kết từ vựng”
 5 (Phần ôn tập về các biện pháp tu từ)
 Nhiệm vụ của học sinh là : thảo 
 luận và điền vào sơ đồ các biện 
 pháp tu từ đã học từ lớp 6-9
 Mỗi học sinh trong nhóm ít nhất 
 phải được điền vào một vị trí trong 
 sơ đồ ( HS khác không được viết hộ 
 bạn ). 
 - Thời gian được tính bằng một bài 
 hát ( Bài hát A- B - C )
 - Nhóm nào xong trước mang dán 
 lên bảng trước sẽ được tính 3 điểm, 
 nhóm tiếp theo - 2đ , 1đ ( Cho thư 
 kí ghi điểm )
 - Nhóm nào xong sau khi bài hát 
 kết thúc thì không được tính điểm.
 Ví dụ 3: Dùng phiếu khảo sát K - W - L
 Phiếu khảo sát K- W - L là một trong những nội dung của biện pháp dạy học 
tích cực. Trong đó, K là : Điều em đã biết, L : Điều em muốn biết, điều em học được. 
Phiếu khảo sát này có thể áp dụng nhiều bài học. Phiếu này có thể dùng với hoạt 
động cá nhân hoặc hoạt động nhóm. Khi thực hiện khởi động theo hình thức này, học 
sinh phải được giao nhiệm vụ trước. Đến lớp, học sinh sẽ điền vào cột K và W, cột L 
sẽ dành cho sau khi học văn bản. Phiếu khảo sát K - W- L vừa đo độ hiểu biết của 
học sinh vừa kích thích được sự tư duy và sự tự nhận thức về nội dung bài học. Dựa 
trên mức độ nhận thức của học sinh để giáo viên cung cấp tri thức cho phù hợp với 
hiểu biết của các em
 Ví dụ: Khi dạy bài “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình”, mẫu phiếu được 
thiết kế để khởi động giờ học như sau:
 Họ và tên (Cá nhân hoặc nhóm)....................................................
 Lớp ......
 Em hãy hoàn thành phiếu khảo sát sau đây bằng cách điền vào cột K - W. 
Riêng cột L sẽ điền sau khi học xong văn bản. (Trong đ: K là điều em đã biết về 
 6 chién tranh hạt nhân, L là điều em muosn biết về chiến tranh hạt nhận. L là điều em 
học được về việc chống chiến tranh hạt nhân)
 K W L
 ........................................ ................................... .....................................
 ....................................... ....................................... .......................................
 ....................................... ....................................... .......................................
 ....................................... ....................................... .......................................
 ....................................... ....................................... .......................................
 3. Dùng các tư liệu phim ảnh, âm nhạc để khởi động
 Dạy học Ngữ văn, giáo viên không chỉ chú ý đến tri thức mà cần chú ý đến 
cảm xúc người học. Phim ảnh, âm nhạc là loại hình nghệ thuật gần gũi với văn học, 
nhiều tác phẩm khởi nguồn từ văn học. Khi sử dụng loại hình tư liệu này sẽ có sức lôi 
cuốn học sinh mãnh liệt bởi nó không khô khan, có tác động trực tiếp đến cảm xúc 
(Chỉ số EQ) của học sinh. Đó là điều cần có trong giờ dạy học môn Ngữ văn. Các tư 
liệu này có thể sưu tầm trên mạng Internet hoặc là sản phẩm của chính giáo viên hoặc 
học sinh tạo ra. Các tư liệu này phù hợp với tiết dạy về văn bản. Thời lượng từ 1-2 
phút., không nên quá dài. Nội dung cảu các tư liệu này caafnt ập trung vào viecj tạo 
tâm thé hoặc tạo tình huống có vấn đề liên quan đến bài học.
 Ví dụ: Khi dạy các bài: Mùa xuân nho nhỏ, Viếng lăng Bác thể cho học sinh 
nghe các bài hát được phổ nhạc từ chính bài thơ
 Khi dạy “Phong cách Hồ Chí Minh” có thể cho học sinh xem video kể lại 
chuyện “Bác có phải là vua đâu” bằng tranh cát.
 4. Khởi động giờ học bằng việc đưa ra tình huống thực tiễn 
 Phương pháp dạy học mới hiện nay luôn gắn nội dung bài học với các vấn đề 
trong thực tiễn đời sống. Vì vậy, khi chọn cách khởi động này, giáo viên dễ dàng 
lồng ghép việc giáo dục cho học sinh kĩ năng sống, cách xử lí tình huốngcụ thể. 
Phương pháp khởi động này phù hợp với các đơn vị kiến thức thuộc phân môn Tiếng 
Việt.
 Ví dụ 1: Khi dạy bài : Phương châm hội thoại ( Phương châm lịch sự), giáo 
viên có thể đưa ra tình huống như sau : 
 Lớp 9C có một học sinh không làm bài tập về nhà, bạn lớp phó học tập kiểm 
tra vở và nói: Cậu quá lười biếng. Theo em, có cách nói nào khác lịch sự, nhẹ nhàng 
 7 hơn và giữ thể diện cho bạn không? (Dùng cách nói giảm nói tránh: Cậu nên chăm 
chỉ làm bài hơn; hoặc thêm vào câu nói các từ: Nói cậu đừng giận, cậu cho phép mình 
góp ý nhé....)
 Ví dụ 2: Tình huống khởi động khi dạy bài : Các thành phần biệt lập
 (Thành phần tình thái )
 Bạn An lớp em nghỉ học, em nghe bạn khác nói là An bị ốm. Khi cô giáo vào 
lớp hỏi em vì sao An nghỉ học, em sẽ trả lời cô giáo như thế để cô giáo biết rằng em 
không chắc chắn rằng An nghỉ học vì bị ốm?
 (Thưa cô, hình như bạn An bị ốm hoặc: Thưa cô, em nghe bạn... nói rằng bạn 
An bị ốm...)
 Trên đây là một vài ví dụ về những cách khởi động khác nhau cho giờ học môn 
Ngữ văn 9. Còn nhiều hình thức khởi động khác nữa, nếu giáo viên tích cực tìm hiểu, 
thiết kế thì sẽ đem lại hiệu quả cao trong công tác giảng dạy, học sinh sẽ có tâm lí 
thích thú, chờ đợi trước mỗi giờ học môn Ngữ văn. Đặc biệt, để thực hiện tốt phần 
khởi động, giáo viên cần có sự chuẩn bị kĩ lưỡng về bài giảng, thành thạo các kĩ năng 
ứng dụng công nghệ thông tin.
 III. HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CỦA VIỆC ÁP DỤNG BIỆN PHÁP TRONG 
THỰC TẾ DẠY HỌC
 - Giờ học tạo được hứng thú, tạo tâm thế cho học sinh tiếp thu bài học tốt hơn.
 - Giáo viên giúp cho học sinh định hướng nội dung giờ học, kết nối hoạt động 
mở đầu với hoạt động tiếp theo của bài học.
 - Giáo viên thực hiện được việc áp đổi mới dụng đổi mới phương pháp dạy và 
học Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
 - Biện pháp phát huy được vai trò của ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy 
học.
 - Biện pháp góp phần hình thành và phát triển các năng lực như: Năng lực đọc 
hiểu thông tin, năng lực nghe - nhìn và ghi nhớ, năng lực thể hiện cảm xúc, năng lực 
giải quyết tình huống...
 *Minh chứng.
 - Kết quả kiểm tra chất lượng cuối kì I theo đề của Phòng GD năm học 2022-
2023: Vượt bình quân toàn huyện.
 - Chất lượng kiểm tra tại hai lớp 9C /33 học sinh, lớp 9D/ 29 học sinh. Kết quả cụ 
thể như sau:
 Lớp Giỏi Khá Trung bình Yếu
 9C 13/33 = 39,3 % 10/33 = 30,3 % 9/33 = 27,4% 1/33 = 3 %
 8 9D 10/29 = 34,4 % 12/29 = 41,3 % 6/29 = 20,9 % 1/29 = 3,4 %
 IV. KẾT LUẬN CỦA BIỆN PHÁP
 Thực hiện các ý tưởng khởi động cho giờ học như trên, giáo viên chủ yếu phải 
đầu tư thời gian, công sức soạn bài để tìm được cách khởi động cho phù hợp với đối 
tượng học sinh, với dơn vị kiến thức bài sắp học. Vì vậy, biện pháp được áp dụng 
rộng rãi cho tất cả các đối tượng học sinh lớp 9, trong tất cả các giờ học Ngữ văn 
chính khóa, dạy học buổi 2, bất kể là phân môn Văn, Tiếng Việt hay Tập làm văn đều 
đạt hiệu quả.
 Biện pháp là kết quả của quá trình thực hiện đổi mới phương pháp dạy và học 
môn Ngữ văn, thông qua đó để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn tại trường THCS 
Bách Thuận. Muốn vậy, mỗi giáo viên cần có sự đầu tư chuyên môn, tích cực học hỏi 
đồng nghiệp, đúc rút được nhiều kinh nghiệm hơn, tiếp tục áp dụng giải pháp để dạt 
được kết quả cao hơn nữa.
 Trên đây là bản báo cáo tóm tắt về biện pháp dạy học nâng cao chất lượng dạy 
học môn Ngữ văn của tôi. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện và trình bày khó tránh 
khỏi những thiếu sót và chưa thực sự khoa học. Tôi kính mong Ban giám khảo và các 
đồng chí đồng nghiệp góp ý để bản thân tôi hoàn thiện hơn nữa trong công tác giáo 
dục, góp phần giúp tôi thực hiện thành công hơn nữa trong nhiệm vụ “Trồng người”.
 Tôi xin trân trọng cảm ơn!
 Bách Thuận, tháng 02 năm 2023
 Xác nhận của Lãnh đạo nhà trường Người viết báo cáo
 Giáo viên: Nguyễn Hải Định
 9 10