Sáng kiến kinh nghiệm Một vài kinh nghiệm rèn luyện kĩ năng khai thác phương tiện trực quan trong dạy học môn Địa lý 6

nh cảm, đem lại niềm vui, 
hứng thú học tập cho học sinh”. 
 Để dạy học đạt kết quả, quá trình dạy học cần phải được thực hiện những yêu 
cầu cơ bản, trong đó có yêu cầu sử dụng và khai thác có hiệu quả phương tiện trực 
quan trong dạy học, nhất là đối với môn Địa lý ở trường THCS. Nhưng trên thực 
tế, việc sử dụng phương tiện trực quan trong dạy học hiện nay chưa khai thác đúng 
mục đích và chưa phát huy hết vai trò, ý nghĩa của phương pháp trực quan trong 
dạy học. Môn Địa lý cần trang bị những kiến thức cho học sinh các phương pháp 
sử dụng tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, biểu đồ, mô hình,... Nhờ nắm được các phương 
pháp đó, học sinh có thể tự mình mở rộng thêm những hiểu biết về kiến thức bộ 
môn. Phương tiện trực quan có vai trò rất quan trọng, nó nhằm tái tạo, bổ sung, 
khắc sâu nội dung cho kênh chữ, giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách trọn 
vẹn, ngoài ra còn là một trong những phương tiện quan trọng nhằm tạo biểu tượng, 
phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập. 
 Sau một thời gian giảng dạy bộ môn Địa lý 6, tôi nhận thấy việc phát huy tính 
tích cực, chủ động của học sinh trong việc sử dụng kênh hình trong giảng dạy còn 
chưa đạt hiệu quả cao, vì vậy tính thụ động của học sinh trong học tập bộ môn Địa 
2 
lý còn cao. Một số em rất khó thậm trí không thể làm việc được với kênh hình 
nhằm khai thác những kiến thức mới, nhiều em còn quan niệm rằng Địa lý là một 
môn học thuộc lòng. 
 Vì vậy quá trình dạy học là cả một nghệ thuật của người giáo viên được kết 
hợp nhuần nhuyễn giữa tính sư phạm, tính khoa học, tính chính xác và tính thực 
tiễn nhằm thực hiện nhiệm vụ dạy học ở trường THCS cũng như đạt kết quả mục 
tiêu của quá trình dạy học. Việc rèn luyện kỹ năng Địa lý là cả một quá trình lâu 
dài và phức tạp, nó không chỉ dừng lại ở một lớp học, cấp học mà nó theo suốt 
trong quá trình học tập của học sinh. Đối với học sinh lớp 6 sau khi học xong 
chương trình, học sinh biết quan sát, khai thác và thu nhập thông tin các ki...i học sinh lớp 6 là lớp đầu cấp THCS các em tiếp xúc với một chương 
trình học có tính chuyên môn hoá cao. Nội dung kiến thức địa lý chủ yếu là những 
vấn đề địa lý tự nhiên đại cương rất trừu tượng và khó hiểu đối với các em trong 
quá trình tiếp thu kiến thức. Chính vì vậy, phần lớn kiến thức trong SGK được 
chuyển tải thông qua hệ thống kênh hình, mô hình, sơ đồ, bản đồ, biểu đồ, để giúp 
3 
học sinh tiếp thu kiến thức dễ dàng, nhớ được nội dung bài học bền lâu và góp 
phần rèn luyện kỹ năng địa lý cho học sinh. 
Về lí luận và thực tiễn, việc phát huy tính tích cực của học sinh trong việc sử dụng 
phương tiện trực quan trong học tập môn Địa lý ở THCS là điều cần thiết và quan 
trọng để nâng cao hiệu quả giáo dục. Đó chính là mục đích để nghiên cứu đề tài 
này. 
2. Yêu cầu: 
 Việc rèn luyện kỹ năng Địa lý là cả một quá trình lâu dài và phức tạp, nó 
không chỉ dừng lại ở một lớp học, cấp học mà nó theo suốt trong quá trình học tập 
của học sinh. Đối với học sinh lớp 6 sau khi học xong chương trình, học sinh biết 
quan sát, khai thác và thu nhập thông tin qua tranh ảnh, hình vẽ, biết sử dụng bản 
đồ địa lý và các sơ đồ đơn giản, biết vận dụng kiến thức để giải thích một số hiện 
tượng địa lý ở địa phương. 
III. ĐỐI TƢỢNG, ĐIỀU KIỆN VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI: 
1. Đối tƣợng: 
- Học sinh khối 6 trường THCS nơi tôi công tác năm học 2018 - 2019 
2. Điều kiện nghiên cứu: 
a. Thuận lợi: 
- Kho tư liệu phục vụ cho việc viết đề tài đa dạng. 
- Các bài học trong sách giáo khoa Địa lý 6 viết rõ ràng, hình ảnh sinh động. 
- Vấn đề nâng cao chất lượng bộ môn Địa lý được nhà trường, thầy cô bộ môn 
quan tâm. Giáo viên bộ môn tâm huyết với nghề, yêu thương và đánh giá đúng 
năng lực của học sinh, không ngừng học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn. 
- Đa số học sinh muốn học môn Địa lý, thích khám phá về tự nhiên, khám phá thế 
giới. Hiện nay nhà trường có đầy đủ đồ dùng dạy học của bộ môn gồm sách giáo 
khoa, sách tham khảo, sách nâng cao, các tra...những vấn đề địa lý tự nhiên đại cương rất trừu tượng và khó hiểu nên khai thác 
kiến thức từ sử dụng phương tiện trực quan của các em rất mơ hồ và không chắc 
chắn. Các em chỉ học thuộc kiến thức ghi trên lớp “như một cái máy” mà không 
hiểu gì về kiến thức và kỹ năng khai thác được từ phương tiện trực quan, như thế 
các em không thể tìm hiểu, không thể tư duy kiến thức trên phương tiện trực quan 
được. 
3. Thời gian nghiên cứu: Năm học 2018 - 2019 
IV. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: 
 Để thực hiện bài viết này, tôi sử dụng một số phương pháp nghiên cứu chủ yếu 
sau: 
- Nghiên cứu lý thuyết. 
- Quan sát sư phạm. 
- Thực nghiệm sư phạm. 
- Phương pháp thống kê. 
 Các phương pháp trên được kết hợp với nhau trong quá trình nghiên cứu để 
phân tích, tổng hợp, đánh giá tìm ra các mấu chốt thiết thực của vấn đề nghiên cứu. 
5 
B. NỘI DUNG 
I. Vai trò của việc sử dụng đồ dùng trực quan trong quá trình dạy học Địa lý: 
 Nhằm giúp cho học sinh có được những kỹ năng đáp ứng được mục tiêu giáo 
dục đề ra trong giai đoạn hiện nay, đã được nghị quyết TW2 khóa VIII khẳng định: 
“Đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn 
luyện thành nếp tư duy sáng tạo của học sinh. Từng bước áp dụng các phương 
pháp tiên tiến và hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự 
học, tự nghiên cứu cho học sinh”. Định hướng trên đã được pháp chế hóa trong 
luật giáo dục, tại điều 24.2 “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính 
tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm của từng 
lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng 
kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập 
cho học sinh”. 
 Trong dạy học Địa lý, các phương tiện trực quan không chỉ giúp học sinh 
nhận thức các sự vật, hiện tượng Địa lý một cách thuận lợi, sinh động hơn mà còn 
là nguồn tri thức để học sinh khai thác, tìm tòi phát hiện ra những kiến thức m