Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp giải bài tập Vật lí 8 dạng chuyển động cơ học

o khoa vật lí 8 được chia làm hai phần : phần cơ học và phần nhiệt 
học. Cơ học là một trong bốn phần kiến thức Vật Lí cơ bản được trang bị cho học 
sinh THCS. Lượng kiến thức của phần này khá trừu tượng, rộng và khó, đặc biệt là 
bài tập trong phần “ Chuyển động cơ học ”. Học sinh gặp khó khăn trong khi làm 
bài tập, dẫn đến các em cảm thấy nản và thường làm bài tập đối phó, không hiểu 
sâu bản chất vật lí, không biết mở rộng tầm nhìn, tầm quan sát và óc tưởng tượng 
khi học bộ môn Vật lí dẫn đến kết quả học tập môn Vật lí của nhiều em không cao. 
Chính vì vậy mà tôi suy nghĩ tìm tòi và mạnh dạn đưa ra sáng kiến“ Phương pháp 
giải bài tập vật lí 8 dạng chuyển động cơ học” với mong muốn giúp các em định 
hướng bài tập, biết phương pháp làm bài tập, biết cách trình bày bài toán khoa học 
từ đó tạo nên hứng thú học tập, phát huy tính tích cực chủ động của các em trong 
học tập, các em không còn ngại học môn Vật lí đồng thời nâng cao chất lượng bộ 
môn . 
2 
I.2. Mục đích nghiên cứu. 
Mục đích đề tài là hướng dẫn học sinh nắm vững các dạng bài tập và 
phương pháp giải các dạng bài tập “Chuyển động cơ học”. Học sinh biết vận dụng 
các kiến thức đã học, kiến thức liên ở lớp dưới vào giải bài tập từ đó trình bày bài 
toán Vật lí chặt chẽ và khoa học. 
I.3. Đối tượng nghiên cứu. 
Học sinh khối lớp 8 Trường THCS Tôn Đức Thắng. 
I. 4. Phạm vi nghiên cứu. 
 Phương pháp giải bài tập vật lí phần chuyển động cơ học Vật lí 8. 
I.5. Nhiệm vụ nghiên cứu. 
 Để thực hiện tốt chương trình sách giáo khoa mới môn vật lý lớp 8 và dạy - 
học theo phương pháp đổi mới đạt hiệu quả cao thì đòi hỏi giáo viên phải nghiên 
cứu, tìm tòi để đề ra được những phương pháp giảng dạy có hiệu quả nhằm hướng 
dẫn học sinh biết phân loại, nắm vững phương pháp và làm tốt các dạng bài tập 
trong chương trình sách giáo khoa . 
I.6. Phương pháp nghiên cứu : 
Trong quá trình nghiên cứu tôi đã sử dụng một số phương pháp sau : 
- Phương pháp điều tra giáo dục. 
- Phương pháp quan...bài tập vật lí phần chuyển động cơ học tôi 
thấy học sinh thường găp khó khăn sau: 
a. Dạng bài tập chuyển động cùng chiều, ngược chiều khi ở trên cạn 
Gọi vận tốc của 2 vật A và B lần lượt là v1 , v2 
Vận tốc của vật A so với vật B là v12 
- Chuyển động cùng chiều: Nếu 2 vật chuyển động cùng chiều thì khi gặp 
nhau hiệu quãng đường hai vật đã đi bằng khoảng cách ban đầu giữa hai vật 
SAB = S1- S2 
v12 =| v1 – v2| 
- Chuyển động ngược chiều: Nếu 2 vật chuyển động ngược chiều thì khi gặp 
nhau tổng quãng đường hai vật đã đi bằng khoảng cách ban đầu giữa hai vật 
SAB = S1+S2 
v12 = v1 + v2 
b. Dạng bài tập chuyển động của hai vật A, B trên sông 
Gọi vận tốc của canô là v1 , vận tốc của dòng nước là v2 thì v12 là vận tốc của canô 
so với bờ( bờ gắn với Trái Đất) 
4 
- Chuyển động cùng chiều ( xuôi theo dòng nước): v12 = v1 + v2 
- Chuyển động ngược chiều ( ngược dòng nước): v12 = v1 - v2 
b. Dạng bài tập chuyển động không đều 
Gọi S là quãng đường vật dịch chuyển; S1, t1 là quãng đường vật dịch chuyển trên 
đoạn đường thứ1; S2, t2 là quãng đường vật dịch chuyển trên đoạn đường thứ 2 
Vận tôc trung bình của vật trên cả quãng đường là 
 vtb = 
t
S
= 
...
...
321
321
ttt
SSS
* Dạng bài tập này HS thường nhầm lẫn không xác định được khoảng cách giữa 2 
vật ( chuyển động cùng chiều và ngược chiều trên cạn), hay vận tốc của thuyền , 
canô so với bờ( trên sông) 
Chính vì những khó khăn trên mà kết quả kiểm tra kiến thức trong bài này 
đạt kết quả không cao. Vì thế, nếu GV không chú trọng đến việc hướng dẫn HS 
phương pháp giải bài tập thì HS không định hướng được cách giải bài tập dẫn đến 
không nắm vững được kiến thức trong bài. 
Thực tế về trình độ học tập của học sinh qua khảo sau chương cơ học phần 
chuyển động cơ học ở bốn lớp 8/1, 8/3, 8/4, 8/6 như sau: 
Lớp Số bài 
kiểm 
tra 
Giỏi Khá 
Trung 
bình 
Yếu Kém 
SL % SL % SL % SL % SL % 
8/1 44 2 4.5 5 11.4 26 59.1 10 26.9 1 2.4 
8/3 44 1 2.3 3 8.3 13 29.5 10 22.7 17 38.6 
... vv
S
-Cách 2: Dùng phương trình tọa độ ( Đối với HS giỏi) 
a. Chuyển động ngược chiều: 
- Chọn gốc tọa độ ( thường gắn với vật mốc) và chiều dương của trục tọa độ ( 
thường chọn vị trí ban đầu của một trong hai vật là gốc tọa độ và chiều chuyển 
động của vật đó làm chiều dương như hình vẽ) 
 A S B 
 v1 v2 
- Chọn gốc thời gian: Thường chọn thời điểm xuất phát của một trong hai vật 
làm gốc thời gian 
- Xác định tọa độ x0 = v.t0 
6 
- Lập phương trình chuyển động 
 x1 = x01 + v1.t (1) 
 x2 = x02 + v2.t (2) 
- Khi hai vật gặp nhau thì tọa độ của 2 vật bằng nhau 
 x1 = x2 
 x01 + v1.t = x02 + v2.t 
Giải phương trình tìm t ( thời điểm gặp nhau) 
Thay t vào (1) và (2) tìm được tọa độ ( vị trí gặp nhau) 
b. Chuyển động cùng chiều : Tương tự như trên 
4. Bài tập vận dụng 
Bài 1: Cùng một lúc tại hai điểm A, B cách nhau 25 km, hai xe cùng xuất phát 
đi ngược chiều nhau lúc 7h30 và chuyển động thẳng đều với vận tốc v1 = 
20km/h; v2 = 30km/h. Hỏi hai xe gặp nhau lúc nào? Xác định vị tri gặp nhau 
đó? 
Giải 
 Cách 1: 
Quãng đường 2 xe đi được trong thời gian t là 
S1 = v1t; S2 = v2t 
Mà S1 + S2 = S = AB 
 v1t + v2t = S 
 t = 
 v+ v 21
S
= 
3020
25
= 0,5h 
S1 = v1t= 20. 0,5 = 10km ; S2 = v2t= 30.0,5 = 15km 
Vậy hai xe gặp nhau lúc t’ = t + t0 = 0,5+ 7,5= 8h. 
 Cách 2: Dùng phương trình tọa độ( Đối với HS giỏi) 
-Chọn chiều dương từ A->B như hình vẽ) 
 A S B 
 v1 v2 
- Chọn gốc thời gian lúc 7h30 
- Hai xe chuyển động ngược chiều ta có phương trình: 
7 
x1 = v1t 
x2 = 25- v2t 
Hai xe gặp nhau nên x1 = x2 
 v1t = 25- v2t 
 20t = 25- 30t 
 t = 
3020
25
 = 0,5h 
x1 = v1t= 20.0,5= 10km; x2 =v2t=30.0,5 = 15km 
Vậy hai xe gặp nhau lúc t’ = t + t0 = 0,5+ 7,5= 8h. và tại điểm cách A 10km hoặc 
cách B 15km 
Bài 2: An và Bình cùng khởi hành tại A. An đi bộ với vận tốc 4km/h và khởi hành 
trước Bình 2h. Bình đi xe đạp và đuổi theo An với vận tốc 12km/h. Hỏi 
a. Sau bao lâu kể từ lúc bình khởi hành thì Bình đuổi kịp An