Chuyên đề 1: Văn học lãng mạn và hiện thực phê phán 1930- 1945

át hiện qua con mắt “Xanh non” của tác giả, là sức sống của tuổi trẻ và tình yêu, 
là cái cảm giác cô đơn “run rẩy” của cái tôi cá nhân biểu hiện niềm khao khát giao 
cảm với đời. 
 Cảm giác chung, linh hồn chung ấy của bài thơ đã được thể hiện cụ thể 
qua các chi tiết, các câu thơ, đoạn thơ của tác phẩm. 
 2/ Đoạn một: 
 Trong thi ca truyền thống phương Đông, oanh vàng liễu biếc thường để 
nói mùa xuân, tuổi trẻ và tình yêu. Người ta dành sen tàn, lá ngô đồng rụng, cúc nở 
hoa để diễn tả mùa thu. Xuân Diệu lại thấy tín hiệu của mùa thu trước hết n ơi 
những hàng liễu rũ bên hồ. 
 Trong thơ Xuân Diệu, dường như đầu mối của mọi so sánh liên tưởng là 
những cô gái đẹp. Vậy thì những hàng liễu bên hồ, cành mềm, lá mướt dài rũ 
xuống thướt tha, có thể tưởng tượng là những thiếu nữ đứng cúi đầu cho những làn 
tóc dài đổ xuống song song... Là mái tóc mà cũng là những dòng lệ (lệ liễu). 
Những dòng lệ tuôn rơi hàng nối hàng cùng chiều với những áng tóc dài. 
 Vậy là mùa thu của Xuân Diệu tuy buồn mà vẫn đẹp, và nhất là vẫn trẻ 
trung. Ở hai câu đầu của đoạn thơ, nhà thơ khai thác triệt để thủ pháp láy âm để 
tạo nên giọng điệu buồn, đồng thời gợi tả cái dáng liễu (hay những áng tóc dài) 
buông xuống, rủ mãi xuống. Những “nàng liễu” đứng chịu tang một mùa hè rực rỡ 
vừa đi qua chăng? 
 Tin thu tới trên hàng liễu, nhà thơ như khẽ reo lên “Đây mùa thu tới – 
mùa thu tới”. Đàng sau tiếng reo thầm, ta hình dung cặp mắt long lanh, trẻ trung 
của nhà thơ. Mùa thu của Xuân Diệu không gợi sự tàn tạ, mà như khoác bộ áo mới 
tuy không rực rỡ, nhưng mà đẹp và thật là thơ mộng rất phù hợp với mùa thu: “Với 
áo mơ phai dệt lá vàng”. 
 3/ Ở hai đoạn hai và ba, nhà thơ chủ yếu cảm... bao giờ”. Ở đây người cũng 
buồn mà cảnh cũng buồn. Buồn nhất là sự trống vắng và cảnh chia lìa. Cả bài thơ 
gợi ý này, nhưng đến đoạn cuối nhà thơ mới nói trực tiếp như muốn đưa ra một kết 
luận chăng: 
Mây vẫn từng không chim bay đi 
Khi trời u uất hận chia li 
 Tuy nhiên cảm giác về mùa thu, tâm sự về mùa thu là một cái gì mông 
lung, làm sao có thể kết luận thành một ý nào rõ rệt. Vậy thì tốt nhất là nói lửng lơ: 
Ít nhiều thiếu nữ buồn không nói 
Tựa cửa nhìn xa, nghĩ ngợi gì? 
 Lời kết luận nằm ở trong lòng những thiếu nữ đứng tựa cửa bâng khuâng. 
Nét mặt các cô thì buồn và cặp mắt các cô thì nhìn ra xa, nghĩa là không nhìn một 
cái gì cụ thể – chắc hẳn là đang nhìn vào bên trong lòng mình để lắng nghe những 
cảm giác buồn nhớ mông lung khi mùa thu tới. Lời kết luận không nói gì rõ rệt 
nhưng lại gợi mở rất nhiều cảm nghĩ cho người đọc. 
 Trong tập Trường ca, Xuân Diệu từng viết: Trời muốn lạnh nên người ta 
cần nhau hơn. Và người nào chỉ có một thân thì cần một người khác (...) Thu, người 
ta vì lạnh sắp đến mà rất cần đôi, cho nên không gian đầy những lời nhớ nhung, 
những hồn cô đơn thảo ra những tiếng thở dài để gọi nhau”. 
 Đó phải chăng cũng là tâm trạng của tác giả Đây mùa thu tới và của 
những thiếu nữ trong bài thơ này chăng? 
Đề 2 : TRÀNG GIANG của Huy Cận 
 Trước Cách mạng tháng Tám, Huy Cận viết nhiều về thiên nhiên, vũ trụ 
– Đây là một hồn thơ buồn, nỗi buồn của một con người gắn bó với đất nước, quê 
hương, nhưng cô đơn bất lực, thường tìm đến những cảnh mênh mông bát ngát, 
hoang vắng lúc chiều tà và đem đối lập nó với những sự vật gợi lên hình ảnh những 
thân phận nhỏ nhoi, tội nghiệp, bơ vơ trong tàn tạ và chia lìa. 
 Bài thơ Tràng giang l...“điệp điệp” với nhau trên mặt 
nước mông mênh. Cũng nỗi buồn ấy, tác giả thả trôi theo con thuyền xuôi mái lặng 
lẽ để lại sau mình những rẽ nước song song. 
 Ở hai câu sau, nỗi buồn đã tìm được cách thể hiện sâu sắc hơn trong nỗi 
buồn của cảnh: ấy là sự chia lìa của “thuyền về nước lại” và nhất là cảnh ngộ của 
một cành củi lìa rừng không biết trôi về đâu giữa bao dòng xuôi ngược. Thử tưởng 
tượng: một cành củi khô gầy guộc chìm nổi giữa bát ngát tràng giang... Buồn biết 
mấy! 
 3/ Khổ hai: Bức tranh vẽ thêm đất thêm người. Cái buồn ở đây gợi lên 
ở cái tiếng xào xạc chợ chiều đã vãn từ một làng xa nơi một cồn cát heo hút nào 
vẳng lại. Có thoáng hơi tiếng của con người đấy, nhưng mơ hồ và chỉ gợi thêm 
không khí tàn tạ, vắng vẻ, chia lìa. Hai câu cuối của khổ thơ đột ngột đẩy cao và 
mở rộng không gian của cảnh thơ thêm để càng làm cho cái bến sông vắng kia trở 
thành cô liêu hơn: 
Nắng xuống, trời lên sâu chót vót. 
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu 
 4/ Khổ ba: Cảnh mênh mông buồn vắng càng được nhấn mạnh hơn 
bằng hai lần phủ định: 
Mênh mông không một chuyến đò ngang 
Không cầu gợi chút niềm thân mật... 
 Không có một con đò, không có một cây cầu, nghĩa là hoàn toàn không 
bóng người hay một cái gì gợi đến tình người, lòng người muốn qua lại gặp gỡ nhau 
nơi sông nước. 
 Chỉ có những cánh bèo đang trôi dạt về đâu: lại thêm một hình ảnh của 
cô đơn, của tan tác, chia lìa. 
 5/ Khổ bốn: Chỉ có một cánh chim xuất hiện trên cảnh thơ. Xưa nay 
thơ ca nói về cảnh hoàng hôn thường vẫn tô điểm thêm một cánh chim trên nền 
trời: 
Chim hôm thoi thóp về rừng 
(Nguyễn Du) 
Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi. 
(Bà Huyện Thanh Quan) 
Chim mỏi về rừng tìm chốn trú 
(Hồ