Đề ôn tập Ngữ văn Lớp 11 - Văn bản "Lưu biệt khi xuất dương" - Trần Thị Huệ

 Đề ôn tập môn ngữ văn 11 Trường THPT Đoàn Kết
 ÔN TẬP LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNG
 - PHAN BỘI CHÂU -
I. Kiến thức cơ bản
1. Tác giả, tác phẩm 
- Phan Bội Châu là nhà yêu nước và cách mạng lớn, “vị anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả 
thân vì độc lập ”.
- Phan Bội Châu là nhà văn, nhà thơ lớn, khơi nguồn cho loại văn chương trữ tình – chính 
trị.
* Tác phẩm
- Hoàn cảnh ra đời: Viết trong buổi chia tay bạn bè lên đường sang Nhật Bản.
- Hoàn cảnh lịch sử: Tình hình chính trị trong nước đen tối, các phong trào yêu nước thất 
bại; ảnh hưởng của tư tưởng dân chủ tư sản từ nước ngoài tràn vào.
2. Nội dung
- Hai câu đề: Quan niệm mới về “chí làm trai”; khẳng định một lẽ sống đẹp: phải biết 
sống cho phi thường, hiển hách, phải dám mưu đồ xoay chuyển “càn khôn” ( so sánh với 
“trí làm trai” trong văn học trung đại).
- Hai câu thực: Khẳng định ý thức trách nhiệm của cái tôi cá nhân trước thời cuộc, không 
chỉ là trách nhiệm trước hiện tại mà còn là trách nhiệm trước lịch sử dân tộc.
- Hai câu luận: 
+ Nêu hiện tình của đất nước: ý thức về lẽ nhục vinh gắn với sự tồn vong của đất nước, 
dân tộc.
+ Để xuất tư tưởng mới mẻ, táo bạo về nền học vấn cũ, bộc lộ khí phách ngang tàng, táo 
bạo, quyết liệt của một nhà cách mạng tiên phong (so sánh với lời thở than của Nguyễn 
Khuyến của “Sách vở ích gì cho buổi ấy – Áo xiêm nghĩ lại thẹn thân già”).
- Hai câu kết: Tư thế khát vọng lên đường của bậc trượng phu, hào kiệt sẵn sàng ra khơi 
giữa muôn trùng sóng bạc, tìm đường làm sống lại giang sơn đã chết.
3. Nghệ thuật: 
Ngôn ngữ khoáng đạt; hình ảnh kì vĩ sánh ngang tầm vũ trụ (So sánh bản dịch thơ với 
nguyên tác để thấy được câu dịch thơ chưa lột tả hết cái “thần” của nguyên tác; chưa rõ 
cái thế cuộn trào của hùng tâm tráng chí trong buổi lên đường) 
4. Ý nghĩa văn bản: 
Lí tưởng cứu nước cao cả, nhiệt huyết sục sôi, tư thế đẹp đẽ và khát vọng lên đường cháy 
bỏng của nhà chí sĩ cách mạng trong buổi ra đi tìm đường cứu nước.
II. Bài tập
 1. Câu hỏi đọc hiểu : 
 Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:
 (1) Phan Bội Châu (1867 - 1940) là nhà yêu nước và cách mạng của dân tộc Việt 
Nam, người từng được đánh giá là "bậc anh hùng, vị thiên sứ được hai mươi triệu đồng 
bào trong vòng nô lệ tôn sùng" (Nguyễn Ái Quốc, Những trò lố hay là Va-ren và Phan 
Bội Châu). Ông là đại diện đầu tiên tiêu biểu nhất cho đội ngũ các nhà cách mạng biết 
dùng thơ văn như một thứ vũ khí chiến đấu hiệu quả nhất. Cuộc đời của Phan Bội Châu 
là một minh chứng cho lí tưởng "chí nam nhi" của các bậc quân tử phương Đông. Phan 
Bội Châu là người khơi dòng chảy cho loại văn chương trữ tình - chính trị. Thơ ông thể 
hiện một bầu nhiệt huyết luôn sục sôi của một người mà lí tưởng duy nhất là giành lại 
độc lập tự do cho dân tộc. Suốt những năm trai trẻ đến những ngày làm "ông già Bến 
 1
 GV: Trần Thị Huệ Đề ôn tập môn ngữ văn 11 Trường THPT Đoàn Kết
Ngự", Phan Bội Châu luôn nung nấu trong lòng khát vọng giải phóng dân tộc và xây 
dựng một đất nước dân chủ tiến bộ.
 (2) “Lưu biệt khi xuất dương” thể hiện vẻ đẹp lãng mạn, hào hùng của lớp nhà nho 
tiên tiến đầu thế kỉ XX: ý tưởng mạnh mẽ, táo bạo, nhiệt huyết và khát vọng giải phóng 
dân tộc luôn sôi trào. Bằng một giọng thơ sôi nổi, đầy hào khí, đã thể hiện được tinh thần 
chung của thời đại, đã thổi vào không khí cách mạng đầu thế kỉ XX một luồng sinh khí 
mới. Điều này có một ý nghĩa vô cùng quan trọng cho sự nghiệp cách mạng Việt Nam ở 
thời điểm cam go nhất.
 “Lưu biệt khi xuất dương” được viết bằng chữ Hán, theo thể thất ngôn bát cú Đường 
luật. Hình thức cổ điển nhưng tứ thơ, khí thơ và cảm hứng lại rất hiện đại, đó là sản 
phẩm tinh thần của một nhà nho tiến bộ. Bài thơ thể hiện một lí tưởng sống cao đẹp, 
đồng thời là một bài học về đạo làm người. ( Theo Nguyễn Trọng Hoàn)
Câu 1/ Văn bản trên có mấy ý chính? Đó là những ý nào?
Câu 2/ Phan Bội Châu là người khơi dòng chảy cho loại văn chương trữ tình - chính trị. 
Vậy văn chương trữ tình chính trị là gì?
Câu 3/ Bằng một giọng thơ sôi nổi, đầy hào khí, đã thể hiện được tinh thần chung của 
thời đại, đã thổi vào không khí cách mạng đầu thế kỉ XX một luồng sinh khí mới.
 Xác định chỗ sai và nêu cách sửa cho đúng câu văn trên.
Câu 4/ Viết đoạn văn ngắn ( 5 đến 7 dòng) bày tỏ suy nghĩ về lí tưởng sống của tuổi trẻ 
hôm nay.
 2. Câu hỏi tự luận: 
 Phân tích vẻ đẹp hình tượng người chí sĩ yêu nước trong bài thơ sau:
 LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNG 
 ( Xuất dương lưu biệt) 
 -Phan Bội Châu-
 Phiên âm
 Sinh vi nam tử yếu hi kì,
 Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di. 
 U bách niên trung tu hữu ngã,
 Khơi thiên tải hậu cánh đô thùy.
 Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế,
 Hiền thánh liêu nhiên tụng diệt si!
 Nguyện trục trường phong Đông hải khứ,
 Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi.
 Dịch thơ
 Làm trai phải lạ ở trên đời,
 Há để càn khôn tự chuyển dời.
 Trong khoảng trăm năm cần có tớ,
 Sau này muôn thuở, há không ai?
 Non sông đã chết, sống thêm nhục,
 Hiền thánh còn đâu, học cũng hoài!
 Muốn vượt bể Đông theo cánh gió,
 Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi.
 TÔN QUANG PHIỆT dịch
 2
 GV: Trần Thị Huệ Đề ôn tập môn ngữ văn 11 Trường THPT Đoàn Kết
 ( SGK, Ngữ văn 11-Tập 2- NXBGD 2007, tr 4)
 ...............................Hết..............................
 3
 GV: Trần Thị Huệ