Hệ thống kiến thức Ngữ văn Lớp 7 - Tuần 14 - Phạm Quốc Doanh

 HỆ THỐNG KIẾN THỨC CƠ BẢN TUẦN 14
 MÔN: NGỮ VĂN 7
 Bài 1:Mùa xuân của tôi
 Vũ Bằng 
A.Mục tiêu cần đạt
 Các em cần nắm được:
1. Kiến thức
 - Những nét đẹp riêng của cảnh sắc thiên nhiên và không khí mùa xuân ở Hà Nội và 
đát Bắc.
 - Tình cảm nồng nàn với quê hương.
 - Nét tinh tế trong văn tuỳ bút.
2. Kĩ năng :
Đọc diễn cảm văn bản
Phân tích tìm hiểu nội dung chi tiết trong văn bản
3. Thái độ, phẩm chất:
- Yêu thiện nhiên, yêu quê hương đất nước.
4. Định hướng phát triển năng lực :
- Năng lực đọc hiểu văn bản tùy bút
- Năng lực cảm thụ thẩm mĩ.
B. Gợi ý các hoạt động tự học: 
 Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt
 I. Đọc – Tìm hiểu 
 chung
 ? Nêu những nét hiểu biết - Là nhà văn, nhà báo nổi tiếng 1. Tác giả
 về tác giả về truyện ngắn, tuỳ bút. G. Giới thiệu chân dung " Thương nhớ 12" (1960-1971) 2. Tác Phẩm
ảnh Vũ Bằng và cuốn được đánh giá là tác phẩm xuất - Ký tuỳ bút mang tính 
sách "Thương nhớ mười sắc nhất của ông. chất hồi kỳ 
hai" - Tác phẩm là 1 đoạn trích 
- Bài tuỳ bút đã tái hiện trong bài "Tháng giêng mơ về 
tài tình không khí, cảnh trăng non, rét ngọt".
sắc, 1 vài phong tục văn - Ông viết khi đang sống ở Sài 
hoá đất Bắc và Hà Nội Gòn trong những năm chiến 
trong những ngày tháng tranh.
giêng đầu xuân qua nỗi 
lòng thương nhớ của tác 
giả.
? Em hiểu tuỳ bút là gì - HS trả lời
 H - đọc - nhận xét
?Tìm bố cục VB? Đạon 1. Từ đầu ...mê luyến 
 3 phần mùa xuân: Cảm nhận về quy 
 luật tình cảm của con người với 
 mùa xuân.
 Đoạn 2. Tiếp...liên hoan: Cảm 
 nhận về cảnh sắc, không khí 
 chung của Hà Nội mnùa xuân.
 Đoạn 3: Đoạn còn lại: Cảm 
 nhận về cảnh sắc, không khí 
 của tháng giêng mùa xuân xứ 
 Bắc.
? Chú giải 1 số từ khó còn 
son, huê tình, liêu siêu, 
uyên ương...
 II. Tìm hiểu nội dung ? 2 câu đầu của VB là lời - Khẳng định tình cảm mê 1. Cảm nhận về quy luật 
bình luận, các cụm từ "tự luyến mùa xuân là tình cảm sẵn tình cảm của con ngưới 
nhiên như thế" "không có có và hết sức thông thường ở với mùa xuân.
gì lạ hết", được tác giả sử mỗi con người.
dụng với dụng ý gì.
?Những biện pháp nthuật H - Theo dõi câu văn thứ 3 . - Tình cảm mê luyến 
nào đã được sử dụng ở - Điệp từ, điệp kiểu câu, câu mùa xuân là tình cảm sẵn 
đây? T/dụng? văn dài ngắt nhịp ngắn: có và là quy luật tất yếu 
 của tình cảm con người.
 Ai bảo đừng thương..ai cấm 
 được ..thì mới hết.
 Cách diễn đạt theo kiểu đưa 
 ra những hiện tượng rất tự 
 nhiên, mang tính quy luật : Ai 
 bảo được non đừng thương 
 nước ..Ai cấm được trai 
 thương gái .như để khẳng 
 định một chân lí không thể cấm 
 được lòng người mê luyến mùa 
 xuân.
 Tạo dựng nhịp điệu cho lời 
 văn thêm tha thiết mềm mại 
 theo cảm xúc.
GV: Cách viết đó tạo cho giọng văn duyên dáng mà không kém phần mạnh mẽ như 
muốn tranh luận với ai đó để khẳng định cái quy luật tự nhiên tất yếu của con nngười: 
yêu mếm mùa xuân - mùa tình yêu, hạnh phúc.
?T'g đã liên hệ tình cảm - Non - nước , bướm - hoa, trai Tình cảm nâng niu, 
mùa xuân con người với - gái,... khẳng định t/c mùa trân trọng, thương nhớ, 
những hiện tượng tự xuân là quy luật. thuỷ chung với mùa 
nhiên nào? Thể hiện điều xuân.
gì? ? Tìm câu văn gợi cả cảnh H - Theo dõi đoạn 2. 2. Cảm nhận về cảnh 
Bắc và không khí mùa - Mùa xuân Bắc việt là mùa sắc không khí chung 
xuân Hà Nội, đất Bắc? xuân có mưu riêu riêu, gió lành của mùa xuân Hà Nội, 
 lạnh có câu hát huê tình đẹp đất Bắc.
 như thơ mộng.
?Tìm biện pháp nth được - Điệp ngữ : Tôi yêu....có
sử dụng ở câu văn này? - Liệt kê: có....có...có...có... 
tác dụng nhấn mạnh các dấu hiệu 
 điển hình của mùa xuân.
GV :- Bằng cách lặp lại cụm từ "tôi yêu", tác giả muốn nhấn mạnh tình cảm say đắm 
của mình với mùa xuân Hnội
 - Từ "có" được lặp lại 4 lần, mỗi lần đều liệt kê một đặc điểm ấn tượng của mùa 
xuân Bắc Việt. Biện pháp điệp ngữ được sử dụng khá ấn tượng đã nói được tình cảm 
tha thiết, đắm say của tác giả với mùa xuân đất Bắc.
? Dấu gạch ngang được - Nêu những cách diễn đạt đồng 
sử dụng ở câu đầu của nghĩa: mùa xuân của tôi cũng 
đoạn văn thứ ba có ý có nghĩa là mùa xuân Bắc Việt, 
nghĩa gì mùa xuân củ H Nội và cũng là 
 mxuân có mưa riêu riêu gió 
 lành lạnh
? Nhớ về mùa xuân miền - Mưa riêu riêu, gió lành lạnh, - Cảnh vật thiên nhiên, 
Bắc, tác giả nhớ tới những đêm xanh, cái rét ngọt ngào không khí mùa xuân 
nét đặc trưng nào Mùa đông dường như còn được gợi nhớ lại từ 
 lưu luyến song cái ấm của mùa những chi tiết, hình ảnh 
 xuân đã về. lắng đọng nhất, ám ảnh 
 - Tiếng nhạn kêu trong đêm nhất.
 xanh, tiếng trống chèo, câu hát 
 huê tình đó là mùa xuân, là mùa 
 xuân riêng trong hồi ức của 
 người xa xứ Diễn tả rất tinh 
 tế cái không khí và âm hưởng 
 của mùa xuân : Mùa xuân đất 
 Bắc là mùa xuân của lễ hội, trai thanh gái lịch hát giao duyên, 
 rồi những vở chèo truyền thống 
 lại trở về trong lòng người đang 
 háo hức chờ mong.
? Những hình ảnh rất tiêu - Cảnh tự nhiên lọc qua trí nhớ, 
biểu của mùa xuân đã gợi qua thời gian bỗng trở nên lung 
1 bức tranh xuân đất Bắc linh, huyền ảo, mơ màng như 
ntnào. trong mộng.
? Nói tới mùa xuân, tác - Nhang trầm, đèn, nến, bàn thờ - Mùa xuân khơi dậy sức 
giả còn nói tới những hình tổ tiên với bầu không khí đoàn sống cho muôn loài
ảnh nào rất đặc trưng tụ gia đình êm ấm những ngày - mùa xuân khơi dậy tình 
trong mỗi gia đình sau tết. cảm cao quý ở con 
(ấm cúng) H - theo dõi đoạn "ấy đấy...liên người.
 hoan"
?Tác giả gọi mùa xuân đất - Tác giả cảm nhận được sức - Khơi dậy tình cảm cao 
Bắc là "mùa xuân thánh mạnh kỳ diệu thiêng liêng của quý ở cuộc sống.
thần của tôi", ý nghĩa? mùa xuân đất Bắc.
 - Tình yêu vô bờ bến dành cho 
 mùa xuân Hà Nội
? Câu văn "nhựa sống ở - Mùa xuân có sức khơi dậy 
trong người căng sinh lực cho muôn loài, trong 
lên...cặp uyên ương..." đó có con người.
diễn tả sức mạnh nào của 
mùa xuân?
? Nhận xét về biện pháp - Hình ảnh so sánh mới mẻ 
nghệ thụât nổi bật trong 2 diễn tả sinh động, hấp dẫn 
câu trên? phân tích tác sức sống của mùa xuân.
dụng?
- Mùa xuân khơi dậy sức - Giọng điệu sôi nổi, êm ái, tha 
sống cho muôn loài.
 thiết cảm xúc mãnh liệt của - Khơi dậy những tình tâm hồn.
cảm cao quý ở con người.
- Tình yêu cuộc sống.
? Em có nhận xét gì về - Trở về với mùa xuân đất Bắc 
giọng điệu và ngôn ngữ trong hoàn cảnh đang tha 
trong đoạn văn này hương, giọng văn của Vũ Bằng 
 trong đoạn này vừa sôi nổi, vừa 
 tha thiết, bồi hồi. Đoạn văn đẹp 
 như tấm lòng của nvăn gửi về 
 đất Bắc. Giá trị biểu cảm của 
 đoạn văn càng được khẳng định
? Qua quan sát thực tế, - HS tự bộc lộ  Cảm nhận mùa xuân 
em thấy có điểm nào khác sau tháng giêng nơi đất 
biệt giữa cảnh thiên nhiên Bắc.
mùa xuân trước và sau 
RTG
? Mùa xuân tháng giêng - Đào hơi phai cỏ không mướt 
được đặc tả bởi những xanh trời đã hết nồm bắt 
hình ảnh nào? đầu có mưa phùn.
? Những thay đổi nào - Thịt mỡ dưa hành đã hết trở 
trong sinh hoạt của con về với bữa cơm giản dị có cà 
người cũng trở thành ấn om, canh cua. Màn điều cũng 
tượng với tác giả đã hạ xuống, đã hoá vàng, các 
 trò chơi Tết tạm thời kết thúc.
? Các chi tiết đó tạo thành - Không gian dần rộng rãi, sáng 
cảnh tượng riêng nào của sủa.
mùa xuân đất Bắc vào độ - Không khí đời thường giải dị 
tháng giêng. ấm cúng chân thật.
? Con người có cảm xúc - Vui vẻ, phấn khởi trước một 
ntn` niềm vui mới "thấy rạo rực 1 
 niềm vui sáng sủa".
? Qua việc tái hiện những - Tác giả đã phát hiện và miêu 
cảnh sắc và không khí ấy, tả sự thay đổi, chuyển biến của tác giả đã thể hiện sự tinh màu sắc và không khí, bầu trời, 
tế, nhạy cảm trước thiên mặt đất, cây cỏ trong một thời 
nhiên như thế nào gian ngắn ngủi từ đầu năm qua 
 RTG.
 III. Tổng kết 
? Em cảm nhận về mùa 1. Nội dung
xuân đất Bắc như thế 
nào?
? Qua văn bản, em hiểu - Tình yêu bền chặt với mùa 
thêm tính chất quý báu xuân.
nào của - Tình cảm thuỷ chung với quê 
 hương.
 - Lòng mong mỏi cho đất nước 
 hoà bình thống để thống nhất 
 có mùa xuân sum họp.
? Văn bản này có sử dụng - Các yếu tố miêu tả và tự sự 2. Nghệ thuật
yếu tố miêu tả và tự sự được sử dụng nhiều trong văn 
không bản( kể về nhứng sự kiện và 
 miêu tả cảnh sắc đặc trưng của 
 mùa xuân Bắc Việt) và là 
 phương tiện để tác giả bộc lộ 
 tình cảm với mùa xuân Hà nội.
? Vởy PTBĐ chính của - Biểu cảm kết hợp với miêu tả, 
văn bản là gì tự sự.
? Em học tập được gì về - Lựa chọn chi tiết tiêu biểu, ấn 
nghệ thuật biểu cảm từ tượng.
tuỳ bút "mùa xuân của - Cảm xúc mãnh liệt.
tôi"
 - Lời văn giàu hình ảnh và nhịp 
 điệu .
 - Cảm nhận tinh tế.
 H - đọc ghi nhớ SGK. 4. Củng cố:
 ? Nêu cảm nhận của em về cảnh sắc mùa xuân miền Bắc qua văn bản MXCT
 - Tuỳ bút MXCT đã tái hiện một cách tài hoa, xuất sắc không khí mùa xuân đất Bắc. 
 Qua sự mtả tinh tế của tác giả, mùa xuân của một miền đất hiện lên rõ mồn một trước 
 mắt người đọc. Không khí, màu sắc, cảnh vật, hương vị..của mùa xuân mãi lôi cuốn, hấp 
 dẫn lòng người. Tác phẩm cũng đã thể hiện sự trân trọng những phong vị, những vẻ đẹp 
 riêng của của quê hương, của cuộc sống. Tác phẩm đã thể hiện tình yêu qhương tha thiết 
 của nhà văn nói riêng và của tất cả chúng ta nói chung.
 5.Hướng dẫn tự ôn tập:
 - Tập đọc diễn cảm bài văn
 - Viết 1 đoạn văn diễn tả cảm xúc của em về 1 mùa trong năm ở quê hương
 - Sưu tâm 1 số đoạn văn, câu thơ hay về mùa xuân
 ---------------------------------------------------------
 Bài 2:Ôn tập tác phẩm trữ tình
A.Mục tiêu cần đạt:
 Trong quá trình tự học các em cần nắm được:
a. Kiến thức:
- Khái niệm tác phẩm trữ tình, thơ trữ tình.
- Một số đặc điểm chủ yếu của thơ trữ tình.
- Một số thể thơ đã học.
- Giá trị nội dung, nghệ thuật của một số tác phẩm trữ tình đã học. 
b. Kĩ năng:
- Rèn các kĩ năng ghi nhớ, hệ thống hóa, tổng hợp, phân tích, chứng minh.
- Cảm nhận, phân tích tác phẩm trữ tình.
c. Thái độ:
Giáo dục lòng yêu thích thơ cho HS.
d. Năng lực:
- Năng lực hệ thống hóa kiến thức
- Năng lực cảm thụ thẩm mĩ.
B. Tiến trình tự học: Tác phẩm - tác giả Thể thơ Nội dung, tư tưởng, tình cảm
Bài ca nhà ..phá Cổ Phong Tinh thần nhân đạo, lòng vị tha cao cả
(Đỗ Phủ)
Qua đèo Ngang Thất ngôn bát Nỗi nhớ thương quá khứ đi đôi với nỗi buồn 
(Bà Huyện Thanh Quan.) cú Đường luật đơn lẻ thầm lặng giữa núi đèo hoang sơ.
Hồi hương ngẫu thư Tứ tuyệt Tình cảm quê hương chân thành pha chút 
(Hạ Tri Chương) xót xa, ngậm ngùi lúc mới trở về quê
Nam quốc sơn hà Tứ tuyệt Ý thức độc lập tự chủ và quyết tqqm tiêu 
 diệt địch
Tiếng gà trưa 5 chữ Tình cảm gia đình, quê hương qua những kỷ 
(Xuân Quỳnh) niệm đẹp của tuổi thơ .
Tĩnh dạ tứ Ngũ ngôn tứ Tình cảm quê hương sâu lắng trong khoảnh 
(Lý Bạch) tuyệt khắc đêm vắng
Cảnh khuya, Rằm tháng Tứ tuyệt Tình yêu thiên nhiên, lòng yêu nước sâu 
giêng (HCM) nặng, phong thái ung dung lạc quan.
Sau phút chia ly Song thất lục Nỗi cô đơn sầu muộn của người phụ nữ có 
 bát chồng đi chiến trận.
 Hoat động của thầy Hoạt động của trò Ghi bảng
 H - Trình bày về kết cấu 
 - Thất ngôn bát cú Đường luật
 một thể thơ đã học.
 - Thất ngôn tứ tuyệt
 ? HS làm BT4 - Những ý kiến không chính xác: a, e,i,k.
 ? HS làm BT5 1 ..tập thể .truyền 
 miệng.
 2 ..Lục bát. 3. Một số thủ pháp nghệ thuật thường 
 gặp trong ca dao trữ tình: So sánh, ẩn 
 dụ, nhân hoá, điệp ngữ, cường điệu, chơi 
 chữ .
 ? Nội dung của tác - Biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác 
phẩm trữ tình giả trước đời sống. Trong ca dao là 
 những ước mơ, nguyện vọng của quần 
 chúng nhân dân. Trong thơ của thi nhân 
 đó có thể là tình cảm của cá nhân nhưng 
 mang tính tiêu biểu, có ý nghĩa tiến bộ 
 và giá trị nhân bản.
? Phương thức biểu đạt - Biểu cảm có thể kết hợp với miêu tả, 
của các tphẩm trữ tình tsự, lập luận nhưng pthức bcảm vẫn là 
 chủ đạo.
? Thể loại - Thơ, ca dao, tuỳ bút
? Các yếu tố cần chú ý - Ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu, nhịp 
khi phân tích điệu, thể thơ...Qua đó cảm nhận được tư 
 tưởng, tình cảm của chủ thể trữ tình.
GV phân biệt cho HS thấy :
- Thơ tự sự: thiên về tái hiện sự kiện
- Truyện thơ: tái hiện lại cốt truyện dưới hthức thơ
- Tuỳ bút là thể loại văn xuôi nhưng không có cốt truyện mà thiên về biểu thị thái độ, 
cảm xúc trữ tình.
- Ca dao trữ rình và thơ trữ tình khác nhau ở chỗ : Cdao là sản phẩm của trí tuệ tập 
thể, thơ là sản phẩm của cá nhân.
? Phân biệt khái niệm - Có khi nhân vật trữ tình cũng chính là 
chủ thể trữ tình (tác giả) chủ thể trữ tình trong tác phẩm (ta trong 
và nhân vật trữ Côn Sơn ca) nhưng cũng có thể là hai 
tình(nhân vật trong tác đối tượng khác nhau( người chinh phụ 
phẩm) trong "Sau phút chia li" là nhân vật trữ 
 tình)