Ôn tập Ngữ văn Lớp 12 - Chủ đề: Đọc hiểu văn bản - Trường THPT Đoàn Kết

 CHỦ ĐỀ ĐỌC HIỂU VĂN 
 BẢN I. Kĩ năng đọc hiểu văn bản
1. Kĩ năng đọc hiểu theo các cấp độ
- Đọc hiểu là hoạt động tiếp xúc với văn bản thông qua hoạt động đọc, tư 
 duy để hiểu đượcnghĩa đen, nghĩa bóng, các biện pháp tu từ, thể thơ, 
 phương thức biểu đạt... để hiểu tâm tư tình cảm, thông điệp mà tác giả 
 muốn truyền tải thông qua văn bản.
- Các cấp độ đọc hiểu: nhận biết, thông hiểu, vận dụng I. Kĩ năng đọc hiểu văn bản
2. Kĩ năng đọc hiểu văn bản văn học
*văn bản văn học là các loại văn bản ngôn từ, trong đó ngôn từ được sử dụng 
 một cách nghệ thuật, tức là có nhịp điệu, có hình ảnh, chức năng biểu 
 cảm. Theo nghĩa hẹp, văn bản văn học là sản phẩm sáng tạo bằng hư cấu, 
 tưởng tượng như thơ ca, phú, tiểu thuyết, kịch..
*Các dạng câu hỏi thường gặp
- Nhận biết: Nhận diện thể thơ, phong cách ngôn ngữ; phương thức biểu đạt; 
 đặt tên đoạn trích, chỉ ra từ ngữ hoặc hình ảnh mang ý nghĩa nhất định; 
 nêu đề tài, chủ đề; nhận diện biện pháp tu từ..
- Thông hiểu: Nêu ý nghĩa một hình ảnh, một câu thơ; giải thích ý nghĩa một 
 hình ảnh, một câu thơ; chỉ ra và nêu tác dụng biện pháp nghệ thuật...
- Vận dụng: suy nghĩ về thông điệp được chỉ ra trong đoạn trích; nêu cảm 
 nhận về một chi tiết, hình ảnh trong văn bản; bài học rút ra sau khi đọc 
 văn bản... Ví dụ
 Đọc văn bản và trả lời các câu hỏi:
 “Mưa đổ bụi êm êm trên bến vắng
 Đò biếng lười nằm mặc nước sông trôi
 Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
 Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời”
 (Chiều xuân – Anh Thơ )
Câu a. Đoạn thơ trên chủ yếu được viết theo phương thức biểu đạt nào? 
Câu b. Bức tranh chiều xuân hiện lên trong đoạn thơ có đặc điểm gì? 
Câu c. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong 
câu thứ hai và thứ ba của đoạn thơ
Câu d. Anh/chị thấy được những điều gì trong tâm hồn tác giả qua đoạn 
thơ trên? I. Kĩ năng đọc hiểu văn bản
3. Kĩ năng đọc hiểu văn bản nhật dụng
* Văn bản nhật dụng là văn bản đề cập, bàn luận những vấn đề 
 của cuộc sống xã hội và con người: thiên nhiên, môi trường, 
 việc làm...
* Dạng câu hỏi thường gặp
- Nhận biết: chỉ ra câu chủ đề/ trình tự lập luận; phong cách 
 ngôn ngữ; phương thức biểu đạt; đặt tên cho văn bản; chỉ ra 
 từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu; phép liên kết trong văn bản; thao 
 tác lập luận, nhận diện kiểu câu,...
- Thông hiểu: nêu ý nghĩa của một từ ngữ, hình ảnh, một câu 
 trong văn bản; nêu nội dung, vấn đề chính được đặt ra trong 
 văn bản...
- Vận dụng: cảm nhận, suy nghĩ về thông điệp được chỉ ra trong 
 văn bản; nêu suy nghĩ về ý kiến, vấn đề được nêu trong văn 
 bản... Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi từ 1 đến 4:
 Sau khi thủ đô Hà Nội của Việt Nam được chọn là địa 
điểm diễn ra Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều Tiên lần thứ hai, 
giới truyền thông cũng như nhiều chuyên gia quốc tế nhận định 
đây là một cơ hội lớn để Việt Nam nâng cao vị thế, tầm vóc và 
ảnh hưởng trong khu vực.
 Trả lời phỏng vấn phóng viên TTXVN tại Washington, ông 
Hunter Marston, nguyên trợ lý nghiên cứu cấp cao của viện 
Brookings cho biết việc Việt Nam được lựa chọn là nơi diễn ra 
sự kiện quan trọng này cho thấy vị thế ngoại giao ngày càng 
tăng của Việt Nam.
 Việt Nam là một thành viên quan trọng của Hiệp hội các 
quốc gia Đông Nam Á, một nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ 
trong ASEAN và cũng là một đối tác ngoại giao quan trọng đối 
với nhiều nước trên thế giới. Việt Nam cũng là đối tác quan trọng của Mỹ trong khu vực Đông Nam Á, 
có quan hệ tốt với các cường quốc khác trong khu vực, từ Australia đến 
Ấn Độ và Nhật Bản.
 Ông Marston nhận định, đây không chỉ là cơ hội tốt để Việt Nam 
nâng cao hơn nữa vị thế của mình và cho thấy khả năng tổ chức thành 
công các sự kiện lớn như hội nghị của ASEAN và Diễn đàn Hợp tác kinh 
tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) năm 2017 ở Đà Nẵng, mà còn là thời 
điểm quan trọng để Việt Nam phát huy vai trò của mình, góp phần vào 
hòa bình của khu vực và thế giới.
 (Theo, TTXVN)
Câu 1. Đặt một nhan đề phù hợp cho văn bản.
Câu 2. Vì sao ông Hunter Marston nói rằng, vị thế ngoại giao của Việt 
Nam ngày càng tăng?
Câu 3. Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ có trong câu 
sau: Việt Nam cũng là đối tác quan trọng của Mỹ trong khu vực Đông 
Nam Á, có quan hệ tốt với các cường quốc khác trong khu vực, từ 
Australia đến Ấn Độ và Nhật Bản.
Câu 4. Thông điệp nào có ý nghĩa nhất với Anh/Chị? Vì sao? II. Các dạng câu hỏi đọc hiểu văn bản
A. DẠNG CÂU HỎI NHÂN BIẾT
1) Câu hỏi xác định phong cách ngôn ngữ:
 Cần nắm chắc đặc trưng cơ bản của phong cách ngôn ngữ 
 (PCNN):
 + PCNN sinh hoạt thường sử dụng nhiều từ ngữ có tính chất 
 khẩu ngữ, câu tỉnh lược;
 + PCNN nghệ thuật thường sử dụng từ ngữ giàu hình ảnh, 
 biểu cảm, đa nghĩa;
 + PCNN chính luận thường sử dụng từ ngữ liên quan tới đời 
 sống chính trị, xã hội;
 + PCNN báo chí thường sử dụng từ ngữ có tính đưa tin, tính 
 thời sự, có nguồn chỉ dẫn;
 + PCNN khoa học thường sử dụng các thuật ngữ khoa học;
 + PCNN hành chính thường sử dụng từ ngữ và các kiều câu có 
 sẵn theo quy định. II. Các dạng câu hỏi đọc hiểu văn bản
2) Câu hỏi xác định phương thức biểu đạt
+ Truyện, kịch: Phương thức biểu đạt chính là tự sự
+ Tùy bút: Phương thức chính: thuyết minh, tự sự, biểu cảm, miêu tả
+ Thơ: Phương thức biểu đạt chính: Biểu cảm
+ Văn bản nghị luận: Phương thức biểu đạt chính: Nghị luận/Lập luận
3.) Câu hỏi xác định các thao tác lập luận
- Thao tác lập luận phân tích
- Thao tác lập luận só sánh
- Thao tác lập luận giải thích
- Thao tác lập luận chứng minh
- Thao tác lập luận bác bỏ
- Thao tác lập luận bình luận II. Các dạng câu hỏi đọc hiểu văn bản
B. DẠNG CÂU HỎI THÔNG HIỂU
Đây là dạng câu hỏi thứ hai trong phần Đọc hiểu. Dạng câu hỏi này
 thường xuất hiện với yêu cầu: Xác định chủ đề; xác định nội dung 
chính của văn bản; chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng trong văn bản;
 chỉ ra những tác phẩm khác có nội dung gần gũi với văn bản; chi ra 
hoàn cảnh lịch sử được đề cập trong văn bàn....
Với dạng câu hỏi này học sinh cần lưu ý các kỹ năng giải quyết như sau:
 Câu hỏi xác định chủ đề cần
- Xác định những từ ngữ có tính chất then chốt (là những từ ngữ chứa 
 đựng nội dung cốt lõi của văn bản; nó có thể xuất hiện ở nhan đề hoặc 
 được lặp đi lặp lại; thường là thành phần chính của câu...).
+ Xác định câu chủ đề của văn bản. (Vì câu chủ đề thường chứa đựng nội 
 dung, câu chủ đề có thể đứng đầu, đứng cuối hoặc ở vị trí khác tùy theo 
 cách thức triển khai văn bản.,);