SKKN Tích hợp kiến thức văn học Nam Định vào dạy học chương trình Ngữ văn Lớp 10 Trung học Phổ thông

 PHẦN 1: MỞ ĐẦU
1. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến
 Tích hợp kiến thức văn học địa phương vào chương trình ở các cấp học không phải là 
một vấn đề mới lạ trong quá trình dạy học môn Ngữ văn hiện nay. Mục tiêu của việc tích 
hợp này là nhằm giúp học sinh tiếp cận, tìm hiểu nền văn học của địa phương, cũng như biết 
cách vận dụng những kiến thức trong nhà trường với những vấn đề đang được đặt ra cho 
chính địa phương mình. Đồng thời, việc khai thác, tìm hiểu kiến thức văn học địa phương sẽ 
góp phần làm phong phú, đa dạng thêm chương trình chính khóa, từ đó giúp học sinh hiểu 
biết và hòa nhập hơn với môi trường mình đang sống, có ý thức giữ gìn, bảo vệ, phát huy 
những giá trị văn hóa của quê hương, bồi dưỡng tình yêu, lòng tự hào với quê hương, xứ sở 
của mình. Đó là những mục tiêu chính đáng và quan trọng trong quá trình giáo dục nhân 
cách cho học sinh trong giai đoạn xã hội có nhiều những biến động như hiện nay. Tuy nhiên, 
việc tích hợp kiến thức văn học địa phương vào chương trình, mới chỉ được chú trọng ở cấp 
trung học cơ sở chứ chưa được chú trọng ở cấp trung học phổ thông, chính vì thế mà chưa 
tạo ra được sự thống nhất trong chương trình Ngữ văn. 
 Một trong những mục tiêu của môn Ngữ văn là nhằm cung cấp cho học sinh những 
kiến thức phổ thông, cơ bản, hiện đại, có tính hệ thống về ngôn ngữ và văn học, phù hợp với 
trình độ phát triển của lứa tuổi và yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực trong thời kì công nghiệp 
hóa, hiện đại hóa đất nước. Hơn nữa, với độ tuổi của học sinh ở cấp trung học phổ thông, các 
em đang trong quá trình hình thành phát triển nhân cách, đã có những nhìn nhận, đánh giá 
sâu sắc về cuộc sống, văn học, nghệ thuật các em cần được tìm hiểu về chính quê hương, 
xứ sở mình trên nhiều lĩnh vực để bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước, để bảo tồn và 
phát huy những giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống của quê hương. Cho nên, sẽ là thiếu sót 
nếu như trong chương trình Ngữ văn cấp trung học phổ thông không đề cập đến mảng văn 
học địa phương.
 Nam Định là một trong những trung tâm của vùng Đồng bằng Bắc Bộ, là mảnh đất 
người xưa đã từng truyền tụng: “ Bắc Kỳ đa sĩ, Nam Định vi ưu”. Bản sắc văn hóa Nam 
Định không thể tách rời nền văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, trên mảnh đất này, trải qua những 
năm tháng thử thách của lịch sử vẫn có những dấu ấn riêng, tạo nên cốt cách của người Nam 
Định, tạo nên một màu sắc văn hóa riêng, trong đó có nền văn học. Chính những sắc màu 
riêng của nền văn học địa phương nói chung và của văn học Nam Định nói riêng đã mang tới 
cho nền văn học dân tộc sự độc đáo, phong phú và đa dạng. Có thể kể ra rất nhiều những 
 1 thành tựu của văn học Nam Định trong suốt chiều dài lịch sử từ văn học dân gian tới văn học 
viết, từ những bài ca dao:
 “ Hỡi cô thắt dải lưng xanh
 Có về Nam Định với anh thì về
 Nam Định có bến đò Chè
 Có nghề dệt lụa, có nghề ươm tơ”
tới những truyền kỳ về Điền Quận Công, bà chúa Phùng Ngọc Đài, Cường Bạo Đại Vương, 
thần Tam Bành đã làm thành “ Thiên Bản lục kỳ” của Nam Định. Đó còn là những tên tuổi 
của các nhà thơ, nhà văn nổi tiếng của thời kỳ văn học trung đại như: nhà sư Dương Không 
Lộ và Nguyễn Giác Hải là lớp người đã đặt nền móng cho nền văn học viết của đất Sơn Nam 
hạ xưa và Nam Định ngày nay, là Trần Nhân Tông – ông vua thi sĩ, xứng đáng giữ một vị trí 
quan trọng trong lịch sử thơ ca dân tộc, đó còn là bậc “ thần thơ, thánh chữ” Trần Tế Xương 
– một trong những tác giả lớn nhất của văn học Việt Nam Tất cả những thành tựu văn học 
nổi bật của Nam Định nói riêng và của tất cả các địa phương trên cả nước nói chung đều đã 
được đưa vào trong chương trình Ngữ văn các cấp, tuy nhiên nó mới chỉ là sự điểm xuyết, 
chưa trở thành một hệ thống. 
 Từ những vấn đề trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu giải pháp: “ Tích hợp kiến 
thức văn học Nam Định vào dạy học chương trình Ngữ văn lớp 10 trung học phổ thông” 
để giúp học sinh có cơ hội, điều kiện tìm hiểu về nền văn học của quê hương; phát huy tính 
chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình dạy học, bồi dưỡng tình yêu quê hương, ý 
thức tôn trọng và phát huy các giá trị truyền thống của quê hương; cũng như góp phần vào 
việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn trong 
nhà trường.
2. Mục đích nghiên cứu
 Mục đích của giải pháp này là tích hợp các kiến thức văn học của tỉnh Nam Định: kiến 
thức văn học dân gian và văn học trung đại vào quá trình dạy học môn Ngữ văn lớp 10 giúp 
học sinh được tiếp cận với nền văn học của quê hương. 
3. Câu hỏi nghiên cứu
- Việc tích hợp kiến thức văn học địa phương vào chương trình Ngữ văn lớp 10 trung học 
phổ thông đang diễn ra như thế nào?
- Giáo viên cần lựa chọn những mảng kiến thức nào trong quá trình tích hợp kiến thức văn 
học Nam Định vào chương trình Ngữ văn lớp 10?
 2 - Hiệu quả của tích hợp kiến thức văn học Nam Định vào dạy học chương trình Ngữ văn lớp 
10 trung học phổ thông như thế nào?
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
- Quá trình tích hợp kiến thức văn học Nam Định vào dạy học chương trình Ngữ văn lớp 10.
- Học sinh lớp 10 tại trường THPT Nguyễn Khuyến, Nam Định, năm học 2013-2014.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp so sánh, đối chiếu, khảo sát, thực nghiệm, thống kê, phân tích.
- Phương pháp khái quát, hệ thống hóa; nghiên cứu tiếp thu chọn lọc các tài liệu liên quan. 
6. Ý nghĩa nghiên cứu
- Cung cấp những kiến thức cơ bản về nền văn học tỉnh Nam Định cho học sinh lớp 10 cấp 
THPT. Bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào về truyền thống văn hóa, văn 
học của quê hương.
- Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, tạo động cơ, hứng thú trong quá trình học tập 
cho học sinh. Góp phần vào việc đổi mới nội dung và phương pháp dạy học môn Ngữ văn 
trong giai đoạn hiện nay.
 3 PHẦN 2: NỘI DUNG
 QUY TRÌNH VÀ CÁC GIẢI PHÁP KINH NGHIỆM CỤ THỂ
2.1. Thực trạng ( trước khi tạo ra giải pháp )
2.1.1. Không nằm ngoài quá trình phát triển của nền văn học dân tộc, văn học Nam Định 
cũng phát triển mạnh mẽ ở hai bộ phận: văn học dân gian và văn học viết. Văn học dân gian 
Nam Định xuất hiện trước khi có chữ viết và song song tồn tại với dòng văn học thành văn. 
Văn học dân gian bao gồm hai bộ phận chính là thơ ca dân gian và văn xuôi dân gian.
 Dấu ấn của Nam Định thể hiện trong ca dao, tục ngữ không chỉ là những tên làng, tên 
xã cùng với đặc điểm địa lý, tự nhiên của vùng miền đó, mà còn là những phương ngôn về 
những đặc sản, sản vật, nghề nghiệp, tính cách con người qua cách nhìn, cách phác họa dân 
gian của một làng quê Nam Định. Đối với văn xuôi dân gian Nam Định thì khá nhiều và 
phong phú, mang tính địa phương hơn tục ngữ, ca dao bởi gắn liền với những nhân vật, sự 
kiện, địa danh cụ thể. Một bộ phận không nhỏ của văn xuôi dân gian Nam Định là sự tích 
của nhiều dòng họ. Trước khi được cố định, hay văn bản hóa trong các tộc phả, gia phả, bia 
ký của các dòng họ, sự tích hay những mẩu chuyện, ký ức về cội nguồn dòng họ sẽ được 
truyền ngôn từ đời này, sang đời khác. Có thể nhắc tới các sự tích như: Sự tích dòng họ Ngô 
Bách Tính ở Nam Trực, họ Ngô làng Thi ở xã Xuân Hy – Xuân Trường, rồi sự tích các ông 
tổ lập làng Quần Anh ở Hải Hậu, dòng họ Vũ ở Hoành Nha – Giao Thủy, chuyện khai hoang 
lập làng của dòng họ Phạm ở Hoàng Nam – Nghĩa Hưng. Một đặc điểm nổi bật nữa trong 
văn xuôi dân gian Nam Định đó là giai thoại về các danh nhân. Hầu như bất kỳ một nhận vật 
nổi tiếng nào trong lịch sử của vùng đất Nam Định cũng đều có giai thoại. Những giai thoại 
về Nguyễn Hiền, Đào Sư Tích, Lương Thế Vinh, Phạm Văn Nghị, Trần Bích San, Vũ Hữu 
Lợi, Tú Xương, Nguyễn Bính đã trở thành những giai thoại hay nhất của Việt Nam. 
 Văn học viết Nam Định bắt đầu phát triển từ thế kỷ XI kéo dài cho đến tận ngày hôm 
nay. Có thể nhận thấy những giai đoạn phát triển rực rỡ của văn học Nam Định là: văn học 
dưới thời nhà Lý ( từ thế kỷ XI đến thế kỷ XII ); văn học dưới thời nhà Trần ( từ thế kỷ XIII 
đến thế kỷ XIV); và đặc biệt là giai đoạn văn học ở thế kỷ XIX – thời kỳ nở rộ của văn học 
Nam Định với trên 40 tác giả và hàng nghìn tác phẩm ở nhiều thể loại xuất hiện, đã khiến 
Nam Định trở thành một trong những trung tâm lớn của văn chương nước nhà. 
 Có thể thấy, cũng giống như nền văn học dân tộc, nền văn học Nam Định cũng luôn 
có sự tác động qua lại giữa hai bộ phận: văn học dân gian và văn học viết. Kho tàng văn học 
dân gian với dòng chảy mênh mang, vô tận, thấm đượm chất trữ tình của tục ngữ ca dao đã 
 4 góp phần bồi đắp cho tâm hồn và tài năng của nhiều thế hệ các nhà thơ, nhà văn Nam Định. 
Không phải ngẫu nhiên mà những bài thơ trữ tình, thấm đượm phong cách dân ca, ca dao, 
đượm hương đồng gió nội thuộc loại hay nhất trong Văn học Việt Nam lại được nảy sinh từ 
mảnh đất Nam Định, từ những nhà thơ – những người con ưu tú của quê hương Nam Định 
như: Nguyễn Bính, Trần Tuấn Khải, Đoàn Văn Cừ 
2.1.2. Có thể thấy, tích hợp kiến thức văn học địa phương vào dạy học trong chương trình 
Ngữ văn các cấp là rất cần thiết, thế nhưng việc làm đó đang gặp rất nhiều khó khăn. Khó 
khăn đầu tiên là sự phân bố, sắp xếp chương trình chưa đồng đều. Chúng ta mới chỉ thấy có 
sự phân bố thời lượng cho chương trình văn học địa phương ở cấp trung học cơ sở mà chưa 
có ở chương trình Ngữ văn cấp trung học phổ thông, cụ thể: lớp 6 có 4 tiết ( tiết 69, 70 ở HK 
I, tiết 139, 140 ở HK II); lớp 7 có 6 tiết ( tiết 70 ở HK I, tiết 74, 133, 134, 137, 138 ở HK II); 
lớp 8 có 5 tiết ( tiết 31, 52 ở HK I, tiết 92, 121, 137 ở HK II); lớp 9 có 5 tiết ( tiết 42, 63 ở 
HK I, tiết 101, 133, 143 ở HK II). Không chỉ thế, đối với chương trình văn học địa phương ở 
cấp trung học cơ sở cũng gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình dạy học như về tư liệu hỗ 
trợ giảng dạy, các điều kiện để tổ chức các hoạt động ngoại khóa, cho nên phần lớn thời 
lượng dạy học chương trình văn học địa phương vẫn chỉ tập trung vào phần Tiếng Việt ( sửa 
lỗi chính tả, phát âm cho học sinh) mà chưa chú ý đến phần Văn học của địa phương. Tuy 
rằng Bộ GD-ĐT cũng đã có hướng dẫn thực hiện “ Phần văn học địa phương, nếu chưa 
hoặc không có văn bản đáp ứng, có thể sử dụng cho hoạt động ngoại khóa, tham quan quê 
nhà văn hoặc gặp gỡ các văn nghệ sĩ ở địa phương, gặp gỡ Hội văn nghệ ” ( Theo Phân 
phối chương trình THCS môn Ngữ văn – Phần Hướng dẫn thực hiện – T.34), song dường 
như mảng văn học địa phương vẫn còn rất mơ hồ, như một “mảng trống chưa được lấp đầy” 
đối với chương trình, với giáo viên và cả với học sinh.
 Khó khăn đó không chỉ thấy ở cấp trung học cơ sở mà chúng ta còn thấy rõ hơn ở cả 
cấp trung học phổ thông. Trong chương trình Ngữ văn lớp 10, 11, 12 không có thời lượng 
dành cho văn học địa phương, càng không có một tài liệu hướng dẫn nào đối với mảng kiến 
thức này. Nếu muốn thực hiện, giáo viên phải tự mình tìm hiểu tài liệu, xây dựng thành các 
chuyên đề, các buổi hoạt động ngoại khóa cho học sinh. Nhưng không phải giáo viên nào, 
nhà trường nào cũng có điều kiện thiết kế và tổ chức các buổi học theo chuyên đề hay các 
buổi hoạt động ngoại khóa và càng khó có thể đưa hoạt động tìm hiểu văn học địa phương 
trở thành một hoạt động thường niên trong quá trình dạy học môn Ngữ văn trong nhà trường. 
 5 Vấn đề dạy học văn học địa phương của tỉnh Nam Định cũng đang đối mặt với những 
khó khăn đó. Chúng ta chưa có điều kiện để sưu tầm, biên soạn chương trình, nội dung cụ 
thể, phù hợp để phục vụ công tác giảng dạy. Ngay với mảng văn học dân gian, chúng ta cũng 
chưa thể đánh giá được hết trữ lượng của thơ ca dân gian Nam Định. Trước đây, cũng đã có 
một vài công trình sưu tầm, giới thiệu về tục ngữ, ca dao vùng Nam Định, song về cơ bản 
cho đến năm 2002 chưa có một đợt tổng điều tra, sưu tầm toàn diện, đầy đủ. Cho nên sẽ là 
vô cùng khó khăn cho giáo viên khi muốn đưa mảng văn học địa phương tỉnh nhà vào tích 
hợp trong quá trình dạy học môn Ngữ văn. Vì thế mà, với cấp trung học cơ sở có nhiều nơi, 
nhiều trường mảng văn học địa phương chỉ được thực hiện một cách miễn cưỡng, chiếu lệ, 
còn với cấp trung học phổ thông thì đó lại càng là một sự “ ảo tưởng”, dẫn tới sự hiểu biết về 
các thành tựu văn học của quê hương của học sinh rất bập bõm, ngay cả những bài ca dao về 
chính nơi “ chôn rau cắt rốn” của mình hầu như học sinh cũng không hề biết, hay những 
truyền thuyết, sự tích, những danh nhân, những nhà thơ nhà văn nổi tiếng của quê hương học 
sinh cũng chẳng hề hay. Học sinh đang ngày càng xa lạ với chính những thể loại văn học đặc 
sắc của tỉnh nhà như: chèo, cải lương; ngày càng thờ ơ với chính những giá trị truyền thống 
của quê hương mình. Điều đó, đặt ra cho chúng ta – mỗi người giáo viên Ngữ văn, những 
người góp phần vào việc lưu giữ và truyền bá những giá trị văn học đặc sắc của tỉnh nhà, một 
thử thách lớn: làm thế nào để tích hợp kiến thức văn học địa phương vào quá trình dạy học 
môn Ngữ văn ở các cấp học từ tiểu học tới trung học cơ sở, trung học phổ thông ?
2.2. Các giải pháp
 Từ việc tìm hiểu chương trình Ngữ văn lớp 10 trung học phổ thông và khái quát về 
nền văn học Nam Định, chúng tôi nhận thấy bên cạnh những đặc điểm chung, văn học Nam 
Định vẫn mang những dấu ấn, những nét độc đáo riêng. Trên cơ sở học sinh đã được tìm 
hiểu về nền văn học dân tộc, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh tìm hiểu nền văn học Nam 
Định qua các chuyên đề để giúp học sinh tích cực, chủ động trong quá trình học tập, cũng 
như tạo cơ hội cho học sinh được tiếp cận, nắm rõ về quá trình phát triển, những thành tựu 
đặc sắc của nền văn học quê hương, bồi dưỡng tình yêu quê hương, niềm tự hào về những 
truyền thống văn học của quê hương. 
 Chương trình Ngữ văn lớp 10, tập trung cả vào hai bộ phận văn học dân gian và văn 
học viết vì thế mỗi bộ phận văn học, chúng tôi xây dựng thành các chuyên đề và tổ chức cho 
học sinh làm việc theo các nhóm. Căn cứ vào chương trình chính khóa, ở bộ phận dân gian 
chúng tôi thấy có thể đưa ra các chuyên đề sau: Tìm hiểu thơ ca dân gian Nam Định, Các 
 6 truyền thuyết và sự tích về các dòng họ ở Nam Định, Vài nét về chèo Nam Định và trích 
đoạn chèo “ Thần đồng đất Việt”, Tìm hiểu giai thoại dân gian Nam Định Đối với bộ 
phận văn học viết, chương trình Ngữ văn lớp 10 mới chỉ dừng lại ở mảng văn học trung đại ( 
từ thế kỷ X đến nửa đầu thế kỉ XIX ) cho nên chúng tôi thấy có thể đưa ra các chuyên đề sau: 
Vài nét về văn học Nam Định dưới thời Lý, Văn học Nam Định dưới triều đại nhà Trần, Trần 
Nhân Tông – ông Vua thi sĩ của triều Trần .Đó là những chuyên đề có thể đưa vào để giúp 
học sinh tiếp cận với nền văn học của quê hương. Tuy nhiên, để xây dựng được hệ thống các 
chuyên đề đó, cũng như để có thể lồng ghép với chương trình chính khóa trong quá trình dạy 
học môn Ngữ văn lớp 10 tại các nhà trường một cách thường xuyên, thì đòi hỏi phải có thời 
gian. Trong phạm vi nghiên cứu của giải pháp này, tôi xin đưa ra mô hình dạy học của một 
vài chuyên đề sau:
 Chuyên đề 01: Vài nét khái quát về văn học dân gian Nam Định
 Chuyên đề 02: Vài nét về chèo Nam Định và trích đoạn chèo “Thần đồng đất Việt”
 Chuyên đề 03: Vài nét về văn học Nam Định dưới triều nhà Lý – Trần
Cả ba chuyên đề trên đã được đưa vào dạy thực nghiệm ở khối lớp 10 tại trường THPT 
Nguyễn Khuyến thành phố Nam Định. Để minh họa cho quá trình dạy thực nghiệm, chúng 
tôi đã tiến hành quay video giờ học của chuyên đề thứ 02: Vài nét về chèo Nam Định và trích 
đoạn chèo “Thần đồng đất Việt” và nộp kèm theo bản sáng kiến kinh nghiệm.
 Sau đây là phần thiết kế giáo án thực nghiệm theo từng chuyên đề:
 Chuyên đề 01: 
 Vài nét khái quát về văn học dân gian Nam Định
A.Mục tiêu bài học. 
Giúp học sinh:
- Về kiến thức: Có thêm hiểu biết về văn học dân gian của quê hương.
- Về kỹ năng: Biết cách tiếp cận và tìm hiểu các thể loại văn học dân gian của quê hương qua 
đặc trưng từng thể loại.
- Về thái độ: Hiểu được những giá trị to lớn của văn học dân gian quê hương, tâm hồn của 
người dân lao động quê mình từ đó có thái độ trân trọng đối với di sản văn học của quê 
hương, yêu quý người dân lao động cũng như những sáng tác của họ.
B.Đối tượng và thời lượng dạy học
- Đối tượng: Học sinh lớp 10 Ban cơ bản
- Thời lượng: 135 phút
 7 C.Nội dung dạy học. Tập trung vào 02 mảng:
- Thơ ca dân gian Nam Định qua các bài ca dao, tục ngữ
- Văn xuôi dân gian Nam Định qua các truyền thuyết, sự tích.
D.Phương pháp, phương tiện dạy học
- Phương pháp: Dự án, thuyết trình, vấn đáp, làm việc theo nhóm.
- Phương tiện: Máy chiếu, mạng Internet, các tài liệu tham khảo.
E.Chuẩn bị bài trước khi lên lớp
- Giáo viên: 
Thiết kế bài học. Chia lớp thành 10 nhóm, tương ứng với 09 huyện và 01 thành phố của Nam 
Định, mỗi nhóm từ 4 đến 5 học sinh; cử nhóm trưởng và giao nhiệm vụ:
+ Tìm hiểu khái quát văn học dân gian Nam Định. 
+ Sưu tầm các tác phẩm văn học dân gian nói về vùng, miền mà nhóm phụ trách. 
- Học sinh: 
Tích cực, chủ động làm việc theo các nhóm, tìm hiểu về văn học dân gan Nam Định, sưu tầm 
các tác phẩm văn học dân gian Nam Định theo từng thể loại: cao dao, truyền thuyết, sự tích.
F.Tiến trình tổ chức dạy học 
1.Giới thiệu vào bài mới: 
Giáo viên chiếu một đoạn clip ngắn về Nam Định và dẫn vào bài
2.Bài mới
Hoạt động 1. Giới thiệu khái quát về văn học dân gian Nam Định
Học sinh: 
Đại diện 1 nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung. 
Giáo viên chốt lại kiến thức:
-Văn học dân gian Nam Định là một bộ phận trong dòng văn học dân gian Việt Nam, xuất 
hiện trước khi có chữ viết và song song tồn tại cùng với văn học thành văn.
-Văn học dân gian Nam Định bao gồm ba bộ phận chính: thơ ca dân gian, văn xuôi dân gian 
và sân khấu dân gian.
*Thơ ca dân gian Nam Định: 
Gồm 02 thể loại chính là tục ngữ và ca dao, có thể được chia thành các nhóm sau:
+ Về địa danh từng vùng
+ Về nghề nghiệp
+ Về đặc sản, sản vật
 8 + Về dòng họ
+ Về chợ búa, hội hè
+ Về trang phục
* Văn xuôi dân gian Nam Định: 
Gồm 02 thể loại chính là truyền thuyết, sự tích; có thể được chia thành các nhóm sau:
+ Về các nhân vật, sự kiện, địa danh
+ Về các dòng họ
-Văn học dân gian Nam Định vẫn tiếp tục phát triển cho đến ngày hôm nay, và tác động 
không nhỏ tới nền văn học viết của Nam Định. Văn học dân gian Nam Định đã góp phần bồi 
đắp tâm hồn, tài năng cho nhiều các thế hệ các nhà thơ, nhà văn Nam Định như: Trần Tế 
Xương, Trần Tuấn Khải, Nguyễn Bính, Đoàn Văn Cừ 
* Sân khấu dân gian Nam Định:
- Nam Định là một trong những chiếc nôi của chiếu chèo vùng Sơn Nam hạ. Hoạt động theo 
kiểu phường và gánh.
+ Phường là bán chuyên, mỗi năm chỉ biểu diễn có 2 mùa xuân thu nhị kỳ. Nam Định có các 
phường nổi tiếng là phường chèo xã Yên Nhân, Yên Phong (Ý Yên), phường chèo xã Hải 
Châu (Hải Hậu), phường Mỹ Hà (Mỹ Lộc), Giao Hà (Xuân Thuỷ).
+ Gánh chèo: có tính chuyên nghiệp, hát ở các đình đám, hội hè... hết mùa đình đám thì đi 
hát ở các rạp trong tỉnh. Nổi tiếng ở Nam Định là gánh hát chèo của cụ Trùm Khúc.
+ Phường chèo và gánh chèo thường diễn những tích cổ có sẵn như: "Quan Âm thị Kính", 
"Lưu Bình Dương Lễ", "Xuý Vân giả dại", "Đôi ngọc lưu ly"... Mỗi phường, mỗi gánh tuỳ 
từng nơi diễn trong các lớp hề họ có lối "cương" sáng tạo riêng để hợp với từng nơi diễn.
-Bên cạnh đó sân khấu dân gian Nam Định còn có múa rối nước. Nổi bật là rối nước Nam 
Chấn (huyện Nam Trực), múa rối cạn chùa Bi, chùa Cổ Lễ, chùa Keo ở Hành Thiện.
Hoạt động 2. Tìm hiểu về thơ ca dân gian Nam Định
*Các câu tục ngữ, ca dao về các địa danh ở Nam Định
 Giáo viên đưa ra các bài tập cho học sinh thực hiện.
Học sinh làm việc theo nhóm. Mỗi nhóm đưa ra phương án trả lời riêng
Giáo viên đưa ra đáp án.
Bài 1. Tìm các địa danh ở Nam Định và điền vào chỗ trống trong các câu tục ngữ, ca 
dao sau cho phù hợp. 
 9 a. ..thất Cổ, lục Hoành f.Chợ một tháng sáu phiên
 b. .. thất Cổ, cửu A Gặp cô hàng xén, kết duyên bán hàng
 c. Đông Cồn ., Cồn .. Hàng cô cánh kiển vỏ vang
 Tây núi , Thần . Giây thau giây thép giây đàn lưỡi câu
 d. Hỡi cô thắt dải lưng xanh Gương soi với lược chải đầu
 Có về với anh thì về Hòn son bánh mục gượng Tàu bày ra
 có bến .. Đèn nhang sắp để trong nhà
 Có nghề dệt lụa, có nghề ươm tơ Giấy tiền vàng bạc đem ra bày hàng
 e. Thuyền ngược hay là thuyền xuôi g. .rút kén, ươm tơ
 Thuyền về .cho tôi về nhờ Chợ trâu .., bánh đa làng .
 Con gái chỉ nói ỡm ờ h. ..có tiếng từ xưa
 Thuyền anh chật chội còn nhờ làm sao Biển đình Phong Lạc, bia chùa Phúc Lâm
 Miệng anh nói, tay anh bẻ lái vào Khách về khách vẫn hỏi thăm
 Rửa chân cho sạch, bước vào trong khoang Nước chè cầu ngói, tơ tằm chợ Lương
 Thuyền dọc anh trải chiếu ngang
 Anh thì nằm giữa, hai nàng nằm bên
Đáp án:
a. Nam Chân, Giao Thủy
b. Nam Chân, Hải Hậu
 Nam Chân tức là Nam Trực ngày nay. Thời Bắc thuộc, Nam Trực được gọi là Tây 
Chân, thời Lê Trung Hưng được đổi thành Nam Chân. 
 Cổ, Hoành, An là những chữ đầu tiên trong tên các xã của các huyện Nam Chân, Giao 
Thủy, Hải Hậu.
c. Cồn Quay, Cồn Bẹ, núi Nẹ, Thần Phù.
 Năm 1511, vua Lê Tương Dực (1509-1516) phê chuẩn Quần Cường ấp thành xã Quần 
Anh: phía Đông là Cồn Quay, Cồn Bẹ (nay thuộc xã Hải Thanh và thôn Xuân Hà xã Hải 
Đông), phía Tây là Núi Nẹ, Thần Phù (nay nằm ngoài khơi huyện Kim Sơn tỉnh Ninh Bình), 
phía Bắc giáp Đại Hà (sông lớn-sông Ninh Cơ), phía Nam vươn ra biển ở độ sâu 18 sải nước. 
Từ đây Quần Anh có tên trên bản đồ quốc gia.. Ngày 27/12/1888 (Nguyễn Đồng Khánh thứ 
3, năm Quý Mùi) Kinh Lược Bắc Kỳ ra quyết định, được Tổng Trú sứ Trung-Bắc kỳ chuẩn y 
thành lập huyện Hải Hậu.
d. Nam Định, đò Chè ( thuộc thành phố Nam Định )
 10